. Wstęp

Grupa Pilska obejmuje środkową część Beskidu Żywieckiego (Kondracki, 2002), rozciągającą się pomiędzy doliną Soły i przełączą Glinka na zachodzie a doliną Koszarawy i przełęczą Glinne na wschodzie (Rycina 1). Jej nazwa wywodzi się od najwyższego szczytu – Pilska, osiągającego wysokość 1557 m n.p.m. W granicach tego terenu znajdują się także większe wzniesienia: Romanka (1366 m), Lipowski Wierch (1325 m), Rysianka (1322 m) oraz Boraczy Wierch (1248 m). Pod względem administracyjnym cały obszar znajduje się w powiecie żywieckim, w województwie śląskim.

W budowie geologicznej zaznaczają się nasunięcia i fałdy płaszczowiny magurskiej, które budują piaskowce, łupki oraz zlepieńce, co jest typowe dla całego obszaru Beskidu Żywieckiego. Charakterystycznym zjawiskiem opisywanego terenu są osuwiska. Występują one pod grzbietem Lipowskiego Wierchu i Romanki oraz pod Pilskiem. Zjawisko osuwisk najczęściej obserwowane jest na skośnie ułożonych terenach zbudowanych z warstwowo ułożonych łupków, które łatwo nasiąkają wodą (Łajczak, 2015).

Rycina 1

Mapa Grupy Pilska w polskich Karpatach Zachodnich.

https://www.journalssystem.com/wbo/f/fulltexts/159895/Rycina_1_min.jpg

Grupa Pilska znajduje się w strefie klimatu górskiego. W porównaniu z klimatem nizinnym cechuje go większa intensywność czynników klimatycznych, których zróżnicowanie jest silnie związane z wysokością nad poziomem morza. Średnie roczne oraz miesięczne temperatury powietrza różnią się w zależności od położenia. Wyższe odnotowuje się na wierzchowinach i stokach, niższe w dolinach, w których tworzą się zastoiska chłodu oraz występuje inwersja temperatury powietrza (Wilczek, 1995). W kształtowaniu pogody znaczną rolę odgrywają masy powietrza polarnomorskiego napływające znad Atlantyku, powodujące ochłodzenie w lecie i ocieplenie zimą.

Na terenie Beskidu Żywieckiego notuje się wysokie średnie sumy opadów. Na północnych i zachodnich częściach stoków, stanowiących barierę dla nadchodzących frontów atmosferycznych, mogą one wynosić nawet 1500 mm. Największa średnia suma opadów odnotowywana jest w miesiącach letnich, osiągając maksimum w lipcu. Minimum opadów obserwowane jest zimą, w miesiącach styczeń–marzec. Pokrywa śnieżna w Beskidzie Żywieckim pojawia się w listopadzie, a zanika na przełomie kwietnia i maja. Średnia liczba dni jej zalegania, która na szczycie Pilska może przekraczać 200 dni, oraz średnia dobowa temperatura wywierają istotny wpływ na środowisko przyrodnicze oraz okres wegetacji (Łajczak, 1998).

Roślinność Grupy Pilska charakteryzuje się ułożeniem piętrowym uwarunkowanym klimatycznie. Znaczącą rolę w kształtowaniu flory odegrał człowiek, którego działalność widoczna jest niemal w każdym piętrze roślinnym. Licznie występują tu gatunki pospolite, często spotykane nie tylko w górach, ale i na niżu. Szata roślinna omawianego terenu, choć uboższa i mniej różnorodna gatunkowo w porównaniu z Tatrami czy Babią Górą, stanowi ważną ostoję flory wysokogórskiej w polskiej części Karpat (Białecka, 1982; Łajczak, 2015; Wilczek, 1995).

Flora mchów Grupy Pilska jest dość dobrze rozpoznana. Pierwsze informacje opublikowane zostały w drugiej połowie XIX wieku (Krupa, 1879, 1882; Rehmann, 1865). Dalsze dane zawierają prace Szafrana (1956) i Lisowskiego (1957, 1960). Szereg notowań zawiera publikacja Klamy et al. (1999). Badania nad florą mchów Beskidów Zachodnich podsumował Stebel (2006a), podając m. in. listy florystyczne mchów stwierdzonych w rezerwatach utworzonych na terenie Grupy Pilska. Kilka lat później ukazała się praca dotycząca różnorodności flory mszaków rezerwatu przyrody „Lipowska” (Stebel et al., 2011).

. Materiały i metody

Badania terenowe przeprowadzono w roku 2021. Listę florystyczną ułożono w porządku alfabetycznym. Dla każdego stanowiska podano: kwadrat kartogramu ATMOS, współrzędne geograficzne, wysokość nad poziomem morza, siedlisko, autora i datę obserwacji, a w przypadku rzadkich i interesujących gatunków zamieszczono komentarze dotyczące ich rozmieszczenia w polskiej części Karpat. Nazewnictwo mchów podano głównie według opracowań Ochyry et al. (2003) i Hodgettsa et al. (2020). Gatunki chronione przyjęto za rozporządzeniem Ministra Środowiska z 2014 roku (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014), natomiast gatunki zagrożone w Polsce za opracowaniem Żarnowca et al. (2004), a zagrożone w województwie śląskim za Steblem et al. (2012). Materiały zielnikowe złożono w Zielniku Katedry i Zakładu Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (SOSN).

. Wyniki – wykaz stanowisk

Lista zawiera opis nowych stanowisk dla 40 gatunków mchów, w tym 13 podanych po raz pierwszy z tego terenu.

Skróty: AS – Adam Stebel, MK – Maria Kamionka, m – metry nad poziomem morza, !! – gatunek objęty ochroną ścisłą, ! – gatunek objęty ochroną częściową, # – gatunek zagrożony w Polsce, * – gatunek zagrożony w województwie śląskim; () – kategoria zagrożenia gatunku: E, EN – wymierający, zagrożony wyginięciem, I – o nieokreślonym zagrożeniu, NT – bliskie zagrożenia wymarciem, R – rzadki, V, VU – narażony na wyginięcie.

Bartramia halleriana Hedw.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, rezerwat „Gawroniec”, gm. Świnna, 49°39′26,2″ N, 19°17′04,6″ E, wys. 442 m, gleba u podstawy pnia Fagus sylvatica w dolinie rzeki Koszarawy, leg. MK, 22.05.2021.

Mech borealno-górski, najczęściej zasiedlający skały, bardzo rzadki w Beskidzie Żywieckim (Ochyra et al., 1992; Stebel, 2006a), nowy dla flory rezerwatu (Stebel, 2006b).

Bryum alpinum Huds. ex With. [Imbribryum alpinum (Huds. ex With.) N. Pedersen]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, Nickulina Górna, gm. Rajcza, 49°31′13″ N, 19°09′32″ E, wys. 675 m, zerodowana gleba nad potokiem Jawory, leg. AS, 28.09.2021.

Wysokogórski mech, notowany głównie z Tatr, Sudetów oraz w Bieszczadach Zachodnich, w Beskidach Zachodnich znany dotąd jedynie z Babiej Góry (Stebel, 2006a).

! #(I) Campylopus flexuosus (Hedw.) Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Jeleśnia-Gajka, gm. Jeleśnia, 49°37′51″ N, 19°17′52″ E, wys. 483 m, gleba w świerczynie, leg. AS, 19.08.2021.

Gatunek uważany za rzadki, choć od kilkunastu lat obserwuje się jego rozprzestrzenianie w różnych regionach Polski. Rośnie w lasach. Preferuje gleby kwaśne, próchnicze, spotykany jest także na butwiejącym drewnie i skałach. W Beskidzie Żywieckim znany był do tej pory z jednego stanowiska, położonego między Sopotnią Wielką a Sopotnią Małą (Stebel & Fojcik, 2005). Rozmieszczenie tego gatunku w polskiej części Karpat przedstawili Ochyra et al. (2020).

Campylopus introflexus (Hedw.) Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-23, Żabnica-Dadoki, gm. Węgierska Górka, 49°32′23,604″ N, 19°11′4,535″ E, wys. 776 m, gleba w lesie mieszanym bukowo-jodłowo-świerkowym, leg. MK, 11.08.2021.

Mech neofityczny rosnący głównie na glebie mineralnej oraz humusie w borach i lasach mieszanych, często zajmujący stanowiska zmienione przez człowieka np. ścieżki leśne, przydrożne skarpy, rzadziej spotykany jest na torfowiskach. Znany jest głównie z zachodniej części Polski, chociaż rozprzestrzenia się intensywnie także w innych rejonach kraju (Żarnowiec et al., 2019). W Grupie Pilska odnotowano do tej pory jego jedno stanowisko, położone między Sopotnią Wielką a Sopotnią Małą (Stebel & Fojcik, 2005). Rozmieszczenie tego mchu w polskiej części Karpat przedstawił Stebel (2019).

*(NT) Codriophorus acicularis (Hedw.) P. Beauv. [Racomitrium aciculare (Hedw.) Brid.]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′5,176″ N, 19°19′31,768″ E, wys. 1368 m, kamienie w źródliskach potoku Glinna, leg. MK, 21.07.2021.

Mech rzadki w Beskidach Zachodnich, gdzie rośnie głównie w Beskidzie Śląskim. Na terenie Beskidu Żywieckiego znany jest z pojedynczych stanowisk (Stebel & Bednarek-Ochyra, 2004).

Dicranella rufescens (Dicks.) Schimp.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, Nickulina Górna, gm. Rajcza, 49°31′00″ N, 19°09′27″ E, wys. 640 m, gliniasta przydrożna skarpa, leg. AS, 28.09.2021.

Efemeryczny mech związany z glebą mineralną siedlisk inicjalnych, w Beskidach Zachodnich notowany na rozproszonych stanowiskach (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

*(NT) Dicranum fuscescens Turn.

Wykaz stanowisk: 1. ATMOS Gd-24, Złatna-Huta, gm. Ujsoły, 49°31′0,444″ N, 19°13′48,662″ E, wys. 835 m, martwe drewno Picea abies w lesie mieszanym przy potoku Bystra, leg. MK, 16.08.2021; 2. ATMOS Gd-24, Żabnica, gm. Węgierska Górka, 49°33′58,446″ N, 19°13′15,038″ E, wys. 806 m, martwe drewno Picea abies w dolnoreglowym borze jodłowo-świerkowym przy potoku Romanka, leg. MK, 4.09.2021.

Gatunek borowy, rosnący w Beskidach Zachodnich na rozproszonych stanowiskach (Stebel, 2006a).

! Dicranum polysetum Sw. ex anon.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, między Sopotnią Małą a Sopotnią Wielką, gm. Jeleśnia, 49°36′52″ N, 19°17′43″ E, wys. 525 m, przydroże w świerczynie, leg. AS, 19.08.2021.

Acydofilny mech, pospolity na niżu w płatach roślinności borowej, w Karpatach bardzo rzadki, ostatnio notowany np. w Pieninach (Stebel et al., 2010) i na Pogórzu Wiśnickim (Stebel, 2015). Nowy dla flory Grupy Pilska.

*(EN) Ditrichum lineare (Sw.) Lindb.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, obok przysiółka Nicki, gm. Rajcza, 49°30′42″ N, 19°09′11″ E, wys. 635 m, przydrożna gliniasta skarpa, leg. AS, 28.09.2021.

Gatunek bardzo rzadki w Polsce; ostatnio jego rozmieszczenie w polskiej części Karpat przedstawili Ochyra et al. (2020). Nowy dla flory Grupy Pilska.

Drepanocladus polycarpos (Voit) Warnst.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Żabnica-Bednarze, gm. Węgierska Górka, 49°34′13,3″ N, 19°10′10,6″ E, wys. 547 m, przydroże, podmokłe siedlisko ruderalne, leg. AS, 5.09.2021.

Mech pospolity w niżowej części Polski, w Karpatach notowany rzadko (Żarnowiec, 2001). Nowy dla flory Grupy Pilska.

!*(NT) Homalia trichomanoides (Hedw.) Schimp.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′26″ N, 19°18′11″ E, wys. 496–500 m, głaz w świerczynie nad potokiem Sopotnia Wielka obok drogi do Jeleśni, leg. AS, 19.08.2021.

Relikt puszczański, mech epifityczno-epilityczny, rzadki w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a). Z Grupy Pilska podawany z kilku stanowisk (Krupa, 1879; Stebel, 2006b).

Kindbergia praelonga (Hedw.) Ochyra

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′24″ N, 19°18′07″ E, wys. 496–500 m, ścieżka w świerczynie nad potokiem Sopotnia Wielka obok drogi do Jeleśni, leg. AS, 19.08.2021.

Mech częsty na niżu, w Karpatach bardzo rzadki, podawany z pojedynczych stanowisk (np. Stebel, 2010; Stebel & Vončina, 2014). Nowy dla flory Grupy Pilska.

Leptobryum pyriforme (Hedw.) Wilson

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′09″ N, 19°17′46″ E, wys. 512 m, przydrożne siedlisko ruderalne, leg. AS, 19.08.2021.

Gatunek związany głównie z siedliskami synantropijnymi, do tej pory rzadko podawany z Beskidów Zachodnich (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

*(NT) Mnium spinulosum Bruch & Schimp.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Żabnica-Słowianka, gm. Węgierska Górka, 49°34′31″ N, 19°12′33″ E, wys. 780–790 m, humus w świerczynie, leg. AS, 4.09.2021.

Mech o niedokładnie poznanym rozmieszczeniu w Karpatach ze względu na mylenie z Mnium spinosum (Voit) Schwägr., w Beskidach Zachodnich znany z pojedynczych stanowisk (Stebel, 2006a). Z terenu Grupy Pilska podany został z doliny potoku Buczynka (Lisowski, 1960).

!*(NT) Neckera complanata (Hedw.) Huebener [Aleniella complanata (Hedw.) S. Olsson, Enroth & D. Quandt]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Żabnica-Skałka, gm. Węgierska Górka, 49°33′35″ N, 19°11′14″ E, wys. 602 m, kora Fagus sylvatica nad potokiem Żabniczanka, leg. AS, 4.09.2021.

Gatunek epifityczno-epilityczny, rzadko spotykany w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a). Na terenie Grupy Pilska stwierdzony został wcześniej w rezerwacie „Gawroniec” (Stebel, 2006b).

Niphotrichum elongatum (Ehrh. ex Frisvoll) Bedn.-Ochyra & Ochyra [Racomitrium elongatum Ehrh. ex Frisvoll]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Hala Rysianka, Złatna, gm. Ujsoły 49°32′1.32″ N, 19°14′18.294″ E, wys. 1192 m, gleba przy potoku Sopotnia, leg. MK, 26.06.2021.

Mech o subatlantyckim typie zasięgu, dość częsty w Beskidach Zachodnich, z Grupy Pilska znany do tej pory z pojedynczych stanowisk (Bednarek-Ochyra et al., 2011).

Orthotrichum diaphanum Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′10″ N, 19°17′48″ E, wys. 512 m, przydrożny betonowy murek obok boiska, leg. AS, 19.08.2021.

Mech do tej pory rzadko notowany w Beskidzie Żywieckim (Stebel, 2006a). Jego rozmieszczenie w polskiej części Karpat przedstawili Ochyra et al. (2020).

!# Orthotrichum lyellii Hook. & Taylor [Pulvigera lyellii (Hook. & Taylor) Plášek, Sawicki & Ochyra]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′09″ N, 19°17′46″ E, wys. 512 m, kora Tilia cordata, przydroże obok boiska, leg. AS, 19.08.2021.

Mech epifityczny, rzadki w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2011). Nowy dla flory Grupy Pilska.

#(V) Orthotrichum pallens Bruch ex Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Słowianka, gm. Węgierska Górka, 49°34′50″ N, 19°12′50″ E, wys. 840–850 m, kora Salix caprea, skraj lasu, leg. AS, 4.09.2021.

Gatunek epifityczny, w Beskidach Zachodnich znany do tej pory z pojedynczych, stanowisk (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

#(V) Orthotrichum stramineum Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-25, Przełęcz Glinne, gm. Jeleśnia, 49°32′37″ N, 19°22′00″ E, wys. 810 m, kora Fagus sylvatica w buczynie, leg. AS, 16.08.2021.

Mech epifityczny, rzadki w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a). Z terenu Grupy Pilska podawany był wcześniej przez Krupę (1879) ze Złatnej.

Orthotrichum striatum Hedw. [Lewinskya striata (Hedw.) F. Lara, Garilleti & Goffinet]

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′09″ N, 19°17′46″ E, wys. 512 m, kora Acer pseudoplatanus, przydroże obok boiska, leg. AS, 19.08.2021.

Epifityczny mech, do tej pory rzadko podawany z Beskidów Zachodnich (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

!#(R)*(NT) Philonotis caespitosa Jur.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, Nickulina Górna, gm. Rajcza, 49°31′13″ N, 19°09′32″ E, wys. 673 m, przydroże, podmokłe siedlisko rudalne, leg. AS, 28.09.2021.

W Beskidach Zachodnich rzadki, do tej pory podawany z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a).

!*(NT) Philonotis seriata Mitt.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′5,176″ N, 19°19′31,768″ E, wys. 1368 m, kamienie w źródliskach potoku Glinna, leg. MK, 21.07.2021.

Gatunek związany ze źródliskami położonymi w wyższych partiach gór. W Grupie Pilska jego występowanie odnotowano na kilku stanowiskach (Lisowski, 1957; Stebel, 2006a; Stebel et al., 2011).

! Plagiothecium undulatum (Hedw.) Schimp. [Buckiella undulata (Hedw.) Ireland]

Wykaz stanowisk: 1. ATMOS Gd-15, Jeleśnia-Gajka, gm. Jeleśnia, 49°37′51″ N, 19°17′52″ E, wys. 483 m, gleba w świerczynie, leg. AS, 19.08.2021; 2. ATMOS Gd-23, Żabnica-Skałka, gm. Węgierska Górka, 49°33′35,021″ N, 19°11′12,498″ E, wys. 610 m, gleba przy potoku Studziańskim, leg. MK, 11.08.2021; 3. ATMOS Gd-24, rezerwat „Pod Rysianką”, Sopotnia Wielka, gm. Jeleśnia, 49°31′58,206″ N, 19°15′19,271″ E, wys. 1157 m, gleba przy źródłach potoku Sopotnia w lesie jodłowo-świerkowo-bukowym, leg. MK, 26.06.2021; 4. ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′5,176″ N, 19°19′31,768″ E, wys. 1368 m, gleba przy źródliskach potoku Glinna, leg. MK, 21.07.2021.

Gatunek górski, związanym z biocenozami acydofilnych borów, gdzie jest składnikiem naziemnej flory mchów. Na terenie Grupy Pilska znany był do niedawna z rozproszonych stanowisk (Ochyra et al., 1990). Obecnie jest tu coraz częściej notowany (Klama et al., 1999; Michalik, 1992; Stebel, 2006a; Stebel et al., 2011).

!*(NT) Polytrichum strictum Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Hala Koziorka, gm. Węgierska Górka, 49°32′12,98″ N, 19°13′34,763″ E, wys. 1310 m., podmokłe, bagniste miejsce na hali, leg. MK, 16.08.2021.

Gatunek rzadki w Beskidach Zachodnich, w Grupie Pilska znany z pojedynczych notowań (Stebel, 2006a).

Pseudephemerum nitidum (Hedw.) Loeske

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, Nickulina Górna, gm. Rajcza, 49°31′00″ N, 19°09′27″ E, wys. 635 m, ściernisko, leg. AS, 28.09.2021.

Drobny mech związany z glebą mineralną siedlisk inicjalnych, notowany na pojedynczych stanowiskach w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

! Pseudoscleropodium purum (Hedw.) M. Fleisch. ex Broth.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, obok przysiółka Nicki, gm. Rajcza, 49°30′42″ N, 19°09′11″ E, wys. 635 m, przydrożne zarośla, leg. AS, 28.09.2021.

Pospolity gatunek niżowy, rzadki na obszarach górskich. W Grupie Pilska podawany był do tej pory z Sopotni oraz Ujsół (Krupa, 1882).

!*(VU) Ptilium crista-castrensis (Hedw.) De Not.

Wykaz stanowisk: 1. ATMOS Gd-15, Jeleśnia-Gajka, gm. Jeleśnia, 49°37′51″ N, 19°17′52″ E, wys. 483 m, gleba w świerczynie, leg. AS, 19.08.2021; 2. ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′2,728″ N, 19°19′37,924″ E, wys. 1355 m,gleba w górnoreglowym borze świerkowym, leg. MK, 21.07.2021.

Mech związany z roślinnością borową, spotykany na terenie całego kraju, chociaż w rejonach górskich notowany jest rzadko. W Grupie Pilska podany został z rezerwatu „Lipowska” (Stebel et al., 2011).

Rhytidiadelphus loreus (Hedw.) Warnst.

Wykaz stanowisk: 1. ATMOS Gd-24, Hala Koziorka, gm. Węgierska Górka, 49°32′12,98″ N, 19°13′34,763″ E, wys. 1310 m., podmokłe, bagniste miejsce na hali, skraj zarośli, leg. MK, 16.08.2021; 2. ATMOS Gd-24, rezerwat „Pod Rysianką”, gm. Jeleśnia, 49°31′58,206″ N, 19°15′19,271″ E, wys. 1157 m, gleba przy źródłach potoku Sopotnia w lesie jodłowo-świerkowo-bukowym, leg. MK, 26.06.2021; 3. ATMOS Gd-25, Przełęcz Glinne, gm. Jeleśnia, 49°32′37″ N, 19°22′00″ E, wys. 810 m, humus w świerczynie, leg. AS, 16.08.2021; 4. ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′5,176″ N, 19°19′31,768″ E, wys. 1368 m, gleba przy źródliskach potoku Glinna, leg. MK, 21.07.2021.

Acydofilny gatunek leśny o subatlantyckim typie zasięgu, rosnący głównie w piętrach leśnych Sudetów i zachodnich pasm Karpat (Bednarek-Ochyra et al., 1994). Z Grupy Pilska znany był do tej pory z pojedynczych stanowisk (Klama et al., 1999; Michalik, 1992; Stebel, 2006a; Stebel et al., 2011).

Rhytidiadelphus subpinnatus (Lindb.) T. J. Kop.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′28″ N, 19°18′10″ E, wys. 496–500 m, źródliska w świerczynie nad potokiem Sopotnia Wielka obok drogi do Jeleśni, leg. AS, 19.08.2021.

W Grupie Pilska gatunek ten znany był tej pory z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a; Stebel et al., 2011). Jego rozmieszczenie w polskiej części Karpat omówili ostatnio Ochyra et al. (2020).

Schistidium dupretii (Thér.) W. A. Weber

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Żabnica, gm. Węgierska Górka, 49°33′52″ N, 19°10′49″ E, wys. 565–575 m, między przysiółkami Bednarze i Skałka, betonowe słupki, leg. AS, 4.09.2021.

Gatunek o słabo poznanym rozmieszczeniu w Polsce, w Beskidach Zachodnich znany z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a). W Grupie Pilska odnotowany został w rezerwacie „Lipowska” (Stebel et al., 2011).

! Sphagnum compactum Lam. & DC.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-23, Żabnica, pn-zach. stok Lipowskiej, na wsch. od potoku Szyndzielny, gm. Węgierska Górka, 49°32′12″ N, 19°12′33″ E, wys. 997 m, gleba w borze mieszanym świeżym, leg. MK, 11.08.2021.

Torfowiec nieczęsty w Karpatach, ostatnio podawany m. in. z Pogórza Wiśnickiego (Stebel, 2015) i Pogórza Ciężkowickiego (Stebel & Vončina, 2017). W Beskidach Zachodnich znany jest z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a). Z terenu Grupy Pilska podany został do tej pory z jednego stanowiska, położonego w dolinie potoku Tymianka (Tynianka) koło Milówki (Szafran, 1956).

! Sphagnum fimbriatum Wilson

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Hala Kupczykowa (Kupczatkowa), gm. Węgierska Górka, 49°34′19,366″ N, 19°13′23,765″ E, wys. 865 m, gleba przy czerwonym szlaku, poniżej szczytu Suchy Groń (868), leg. MK, 4.09.2021.

Gatunek pospolity na niżu (Stebel, 2017), natomiast bardzo rzadko notowany w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a). Jego występowanie w polskiej części Karpat omówili Ochyra et al. (2020). Nowy dla flory Grupy Pilska.

!*(VU) Sphagnum magellanicum Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-25, rezerwat „Pilsko”, gm. Jeleśnia, 49°32′0,568″ N, 19°19′50,628″ E, wys. 1315 m, torfowisko wysokie w podszczytowej części Pilska, leg. MK, 30.05.2021.

Torfowiec rzadki w Beskidach Zachodnich, w Grupie Pilska notowany był do tej pory na pojedynczych stanowiskach (Stebel, 2006a; Stebel et al., 2011).

!*(VU) Sphagnum quinquefarium (Lindb.) Warnst.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Hala Koziorka, gm. Węgierska Górka, 49°32′12.98″ N, 19°13′34.763″ E, wys. 1310 m., podmokłe, bagniste miejsce na hali, leg. MK, 16.08.2021.

Bardzo rzadki torfowiec w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a), w Grupie Pilska znany z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a; Stebel & Krajewski, 2020).

!*(NT) Sphagnum riparium Ǻngstr.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, między Sopotnią Małą a Sopotnią Wielką, gm. Jeleśnia, 49°36′52″ N, 19°17′43″ E, wys. 525 m, zabagnienie w świerczynie, leg. AS, 19.08.2021.

Gatunek dość częsty w niżowej części Polski (Stebel, 2017), w Karpatach bardzo rzadki, znany do tej pory z Tatr (Kuc, 1958; Ociepa et al., 2021; Stebel et al., 2022) i Beskidu Śląskiego (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.

Tortella inclinata (Hedw.) Bruch & Schimp.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Żabnica-Bednarze, gm. Węgierska Górka, 49°34′10″ N, 19°10′16″ E, wys. 550 m, stare przydrożne betonowe słupki i obudowa potoku Żabniczanka, leg. AS, 3.09.2021.

Mech rzadki w Karpatach, ale ostatnio notowany coraz częściej na siedliskach synantropijnych, np. w Bieszczadach Zachodnich (Stebel & Żarnowiec, 2010) i Beskidzie Niskim (Stebel, 2016). Nowy dla flory Grupy Pilska.

!#(V)*(NT) Ulota bruchii Brid.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-15, Sopotnia Mała, gm. Jeleśnia, 49°37′26″ N, 19°18′11″ E, wys. 496–500 m, kora Acer pseudoplatanus w lesie mieszanym nad potokiem Sopotnia Wielka obok drogi do Jeleśni, leg. AS, 19.08.2021.

Ulota bruchii do niedawna była gatunkiem bardzo rzadkim, także w Beskidach Zachodnich (Stebel, 2006a), natomiast obecnie notowana jest coraz częściej, zarówno w górach jak i w niżowej części kraju (np. Stebel & Krajewski, 2020).

!#(V)*(NT) Ulota crispa (Hedw.) Brid.

Wykaz stanowisk: 1. ATMOS Gd-24, Złatna-Huta, gm. Ujsoły, 49°30′47,106″ N, 19°13′ 20,204″ E, wys. 766 m, u podstawy pnia Acer pseudoplatanus przy polu biwakowym, leg. MK, 16.08.2021; 2. ATMOS Gd-24 Słowianka, gm. Węgierska Górka, 49°34′50″ N, 19°12′50″ E, wys. 840–850 m, kora Salix caprea, skraj lasu, leg. AS, 4.09.2021.

Sytuacja tego gatunku jest podobna do U. bruchii z tym, że notowany jest częściej (np. Ochyra et al., 2020; Stebel & Krajewski, 2020).

Weissia controversa Hedw.

Nowe stanowisko: ATMOS Gd-24, Rajcza-Nickulina, obok przysiółka Nicki, gm. Rajcza, 49°30′42″ N, 19°09′11″ E, wys. 635 m, przydrożna gliniasta skarpa, leg. AS, 28.09.2021.

Drobny mech związany z glebą mineralną siedlisk inicjalnych; w Beskidach Zachodnich znany jest z rozproszonych stanowisk (Stebel, 2006a). Nowy dla flory Grupy Pilska.