. Abutilon theophrasti Medik.
Opracowanie: A. Pliszko, G. Łazarski
Nowe stanowiska: 1. ATPOL EF-60, województwo małopolskie, Kraków, Płaskowyż Proszowicki, 50.10040° N, 20.04430° E, (234 m n.p.m.), teren ruderalny (składowisko śmieci i odpadów roślinnych), jeden osobnik kwitnący, not. A. Pliszko, 17.09.2023 (Rycina 1); 2. ATPOL FD-24, województwo mazowieckie, powiat siedlecki, gmina Kotuń, Broszków, Obniżenie Węgrowskie, 52.17743° N, 22.09341° E (144 m n.p.m.), ziołorośla na nasypie nad rzeką Świdnicą, jeden osobnik owocujący, not. G. Łazarski, 28.10.2018.
Rycina 1
Abutilon theophrasti na nowym stanowisku w Krakowie: (A) fragment pędu z kwiatem, (B) pokrój rośliny, (C) osobnik (biała strzałka) rosnący na terenie ruderalnym (fot. A. Pliszko, 17.09.2023).

Abutilon theophrasti (zaślaz pospolity, zaślaz Teofrasta) należy do rodziny ślazowatych (Malvaceae) i jest rośliną jednoroczną dorastającą do 200 cm wysokości (Shu, 2007). Zasięg rodzimy gatunku obejmuje Azję Środkową po Chiny. Ponadto introdukowano go do innych części Azji, a także do Europy, Afryki, Ameryki Północnej, Ameryki Środkowej i Australii (Plants of the World Online, 2024a; Rojas-Sandoval, 2022; Shu, 2007). Często uprawiany jest jako roślina włóknodajna, oleista lub lecznicza (Rojas-Sandoval, 2022; Shu, 2007). Preferuje miejsca ciepłe, nasłonecznione lub częściowo zacienione, zwykle wilgotne i zaburzane, głównie pola uprawne i przydroża, a także ogrody, przypłocia, nieużytki, brzegi rzek i kanałów nawadniających oraz pastwiska (Fryxell & Hill, 2015; Rojas-Sandoval, 2022; Shu, 2007; Warwick & Black, 1988). W wielu krajach uważany jest za gatunek inwazyjny i uciążliwy chwast obniżający produkcję soi, kukurydzy, bawełny, trzciny cukrowej i innych roślin użytkowych (Rojas-Sandoval, 2022). Jego negatywne oddziaływanie polega przede wszystkim na konkurencji, allelopatii i przenoszeniu patogenów na rośliny uprawne (Rojas-Sandoval, 2022; Warwick & Black, 1988).
Abutilontheophrasti został introdukowany do Polski w 1881 r., a obecnie jest zadomowionym epekofitem (Tokarska-Guzik et al., 2012). Jego rozproszone stanowiska znajdują się głównie w południowej części kraju, m.in. na Dolnym Śląsku i Lubelszczyźnie (Zając & Zając, 2019). Występuje zazwyczaj w uprawach kukurydzy i buraka cukrowego a także na ścierniskach, przydrożach, brzegach stawów i na dnach spuszczonych stawów (Czarna, 2023; Domaradzki et al., 2008; Jaźwa & Stadnicka-Futoma, 2017; Kalinowski, 2014). Chociaż wykazuje silną konkurencję względem buraka cukrowego i kukurydzy (Domaradzki et al., 2008), dotychczas nie jest uważany za gatunek inwazyjny w Polsce (Tokarska-Guzik et al., 2021).
Analizując dane literaturowe (Towpasz, 2006; Zając & Zając, 2019), można stwierdzić, że A. theophrasti jest gatunkiem nowym dla flory Płaskowyżu Proszowickiego. W Krakowie notowany był sporadycznie, m.in. na terenach kolejowych i w uprawach ziemniaków (Guzik, 2006; Trzcińska-Tacik, 1979). Nowe stanowisko mieści się w północno-wschodniej części miasta, w pobliżu zaniedbanych ogródków działkowych i dawnej kopalni iłów w Zesławicach. A. theophrasti rósł na składowisku śmieci i odpadów roślinnych (Rycina 1C) w towarzystwie Calystegia sepium, Chenopodium album, Echinochloa crus-galli, Euphorbia peplus, Impatiens parviflora, Parthenocissus inserta, Potentilla reptans, Solidago canadensis, Sonchus asper, S. oleraceus i Urtica dioica. Najprawdopodobniej trafił na pobliski śmietnik z odpadami ogrodowymi zawierającymi jego nasiona, przy czym nie wiadomo, czy był uprawiany na terenie ogródków, czy też zawleczono go przypadkowo.
W północno-wschodniej Polsce A. theophrasti występuje bardzo rzadko (Zając & Zając, 2019) i jak dotąd nie był notowany w Obniżeniu Węgrowskim, a jedynie na terenach przyległych, m.in. w dolinie rzeki Liwiec (Ługowska et al., 2022) i na Podlasiu Nadbużańskim (Kalinowski, 2014). Na nowym stanowisku w Broszkowie koło Kotunia A. theophrasti rósł na nasypie w pobliżu rzeki Świdnicy, w zbiorowisku ziołorośli budowanym przez Anthriscus sylvestris, Bidens tripartita, Chelidonium majus, Chenopodium album, Cirsium oleraceum, Fallopia dumetorum, Galium aparine, Humulus lupulus, Lamium maculatum, Melilotus officinalis, Myosoton aquaticum, Phalaris arundinacea, Phragmites australis, Rorippa palustris oraz Urtica dioica. W sąsiedztwie rzeki Świdnicy znajdują się stawy rybne, dlatego przypuszczalnie diaspory A. theophrastii zostały zawleczone z ziarnem kukurydzy (wykorzystywanej jako pasza dla ryb). Z uwagi na inwazyjność A. theophrasti w krajach sąsiednich takich jak Czechy i Słowacja (Follak et al., 2014), wskazane jest monitorowanie jego liczebności i rozprzestrzeniania w Polsce.
. Aquilegia vulgaris L.
Opracowanie: R. Nowińska, S. Rogaczewski
Nowe stanowiska: 1. ATPOL BD-17, województwo wielkopolskie, powiat poznański, gmina Stęszew, Jeziory, oddział 124, Pojezierze Poznańskie, 52.25987° N, 16.79716° E, na SW od brzegu Jeziora Góreckiego, ok. 3 m na zachód od czerwonego szlaku turystycznego biegnącego wzdłuż linii brzegowej jeziora, w zespole Potentillo albae-Quercetum, not. R. Nowińska, 12.05.2024; 2. ATPOL FF-80, województwo podkarpackie, powiat dębicki, gmina Brzostek, Wola Brzostecka, Pogórze Strzyżowskie, 49.87941° N, 21.46140° E (276 m n.p.m.), pobocze starej, zarośniętej drogi gruntowej, not. S. Rogaczewski, 30.05.2024.
Aquilegia vulgaris (orlik pospolity) to wieloletnia roślina z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) dorastająca do 80 cm wysokości, o podwójnie złożonych, trójlistkowych liściach oraz promienistych, okazałych (2–5 cm), pięciokrotnych kwiatach. Kielich i korona są do siebie podobne, barwy fioletowej; płatki korony tworzą długie, hakowato zagięte ostrogi zawierające nektar. Naturalny zasięg geograficzny orlika pospolitego obejmuje prawie całą Europę z wyjątkiem Ukrainy, Skandynawii i Islandii. Gatunek ten – powszechnie uprawiany jako roślina ozdobna – został introdukowany w wielu rejonach świata. Zasięg wtórny obejmuje Ukrainę, Skandynawię, Wschodnią Azję, rozległe obszary Ameryki Północnej jak również Ekwador, południową część Ameryki Południowej, a także Nową Zelandię i południowo-wschodnią Australię (Plants of the World Online, 2024b). W Polsce rośnie na rozproszonych stanowiskach zarówno na niżu, jak i w górach, przy czym wyraźnie więcej stanowisk znajduje się na południu i wschodzie kraju w porównaniu z Polską środkową i zachodnią (Czarna, 2009; Jakubowska-Gabara et al., 2011; Zając & Zając, 2001). Najwyżej położone stanowisko znajduje się w Tatrach na wysokości 1250 m n.p.m. (Piękoś-Mirkowa & Mirek, 2003). Najczęściej spotykany jest w świetlistych lasach liściastych: ciepłolubnych buczynach i grądach, świetlistych dąbrowach, czasami w borach mieszanych, jak również w zaroślach i na polanach (Witkowska-Żuk, 2021). Ochroną prawną objęty został w 1957 r. Do 2014 r. znajdował się pod ochroną ścisłą, obecnie podlega ochronie częściowej (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014). W Wielkopolsce jest zaliczany do gatunków narażonych na wyginięcie (Jackowiak et al., 2007). Na terenie Pogórza Strzyżowskiego, skąd pochodzi drugie nowo odkryte stanowisko, orlik pospolity jest bardzo rzadki, podawany z jednego stanowiska (Towpasz, 1987; Wójcik, 2011).
Stwierdzone powtórnie po latach stanowisko z Wielkopolskiego Parku Narodowego podawane było w okresie międzywojennym (Krawiec & Urbański, 1938; Rutkowska, 1928), jednak w późniejszych latach nie zostało potwierdzone (Adamski, 2013; Żukowski et al., 1995). Aktualnie jest to jedyne miejsce występowania tego gatunku w Wielkopolskim Parku Narodowym spośród trzech stanowisk historycznych. W 2024 r. populacja liczyła 10 osobników. Wszystkie rośliny kwitły. Z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo populacji z często uczęszczanym szlakiem turystycznym, stanowisko wymaga monitorowania pod kątem możliwego niekorzystnego wpływu antropopresji na rośliny.
Drugie z wykazywanych stanowisko, leżące na terenie Pogórza Strzyżowskiego, usytuowane jest na poboczu starej, gruntowej drogi prowadzącej przez las, gdzie przerzedzony drzewostan dębowo-sosnowy stwarza dogodne warunki świetlne dla występowania orlika pospolitego. Pierwotnie w 2023 r. odnaleziono zaledwie jeden kwitnący okaz A. vulgaris. W 2024 r. odnotowano natomiast występowanie 3 okazów generatywnych oraz kilkunastu osobników wegetatywnych, rozproszonych na powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Rośliny wykazywały dużą żywotność. Niepewny jest jednak status naturalności populacji. Nie można wykluczyć zawleczenia nasion ze stanowisk antropogenicznych, na co dodatkowy wpływ mogła mieć bezpośrednia bliskość drogi i poruszanie się po niej pojazdów kołowych. Warto zaznaczyć również, że A. vulgaris należy do gatunków, których dotyczy problem zjawiska hybrydyzacji z odmianami hodowlanymi (Obidziński & Betańska, 2014), co stanowi jedno z kluczowych zagrożeń dla zachowania czystości genetycznej. Opisane stanowisko, pomimo swego niepewnego statutsu, wymaga dalszego monitorowania w kolejnych latach ze względu na możliwy silny wpływ antropopresji (bliskość drogi), a także niepewne tendencje rozwojowe populacji.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 12.05.2024, Jeziory, nachylenie: 35°, ekspozycja: E, powierzchnia zdjęcia: 50 m2, pokrycie warstw: a – 80%, c – 50%, d – 1%, liczba gatunków w zdjęciu: 33. DAss. Potentillo albae-Quercetum: Astragalus glycyphyllos r, Calamagrostis arundinacea r, Convallaria majalis 2, Melampyrum pratense +; ChAll. Potentillo albae-Quercion petraeae: Vicia cassubica +; ChCl. Querco-Fagetea: Brachypodium sylvaticum +, Carex digitata r, Melica nutans r, Poa nemoralis 1; ChCl. Quercetea robori-petraeae: Hieracium murorum 1, Hypnum cupressiforme d r, Luzula pallescens r; Inne: Ajuga reptans r, Anthericum ramosum r, Aquilegia vulgaris 1, Campanula rotundifolia +, Euphorbia cyparissias +, Fallopia convolvulus r, Festuca heterophylla r, Fragaria vesca +, Hypericum perforatum +, Impatiens parviflora +, Silene nutans +, Fagus sylvatica +, Moehringia trinervia r, Mycelis muralis +, Pimpinella saxifraga +, Plagiomnium elatum d r, Polytrichastrum formosum d r, Quercus petraea a 5, Solidago virgaurea r, Sorbus aucuparia r, Viola riviniana r.
. Carex bohemica Schreb.
Opracowanie: M. Wilhelm, G. Grzejszczak
Nowe stanowisko: ATPOL BB-28, województwo zachodniopomorskie, powiat szczecinecki, gmina Biały Bór, na NE od Sępolna Wielkiego, obszar Natura 2000 PLH320040 Jezioro Bobięcińskie: Jezioro Przyradzkie, 53.96213° N, 16.78458° E (168 m n.p.m.), roślinność z klasy Isoëto-Nanojuncetea, not. M. Wilhelm & G. Grzejszczak, 31.07.2021 (Rycina 2C); Jezioro Przyradź, 53.96121° N, 16.79178° E (166 m n.p.m.) oraz dawna zatoka jeziora Przyradź, 53.96347° N, 16.80335° E (175 m n.p.m.), roślinność z klasy Isoëto-Nanojuncetea, not. M. Wilhelm & G. Grzejszczak, 01.08.2021 (Rycina 2A); Jezioro Kołtki, 53.96055° N, 16.80751° E (178 m n.p.m.), roślinność z klasy Isoëto-Nanojuncetea, not. M. Wilhelm & G. Grzejszczak, 01.08.2021; bezimienne jezioro, 53.96406° N, 16.81104° E (170 m n.p.m.), roślinność z klasy Isoëto-Nanojuncetea, not. M. Wilhelm & G. Grzejszczak, 15.08.2021.
Rycina 2
Carex bohemica: (A) odsłonięty brzeg jeziora Przyradź zasiedlany przez roślinność namułkową (fot. M. Wilhelm, 01.08.2021), (B) fragment pędu z charakterystycznym kwiatostanem (fot. M. Wilhelm, 01.08.2021), (C) płat z dużym udziałem turzycy ciborowatej nad jeziorem Przyradzkim (fot. G. Grzejszczak, 01.08.2021).

Carex bohemica (turzyca ciborowata) jest jedną z rodzimych turzyc o oryginalnie wykształconych kwiatostanach (Rycina 2B–C). Są to bardzo gęste kłosy zebrane w główkę różniące się od typowego kwiatostanu turzyc, co ułatwia identyfikację tego gatunku. Turzyca ciborowata reprezentuje element eurosyberyjski (Zając & Zając, 2009). Zwarty zasięg występowania gatunku obejmuje obszar zachodniej Polski, Czech oraz południowych Niemiec (Hultén & Fries, 1986; Meusel et al., 1965). W Polsce jej stanowiska koncentrują się na północnym zachodzie i południowym zachodzie (Popiela, 1999). Turzyca ciborowata jest rzadką rośliną, dlatego umieszczono ją na Polskiej czerwonej liście roślin z kategorią VU (Kaźmierczakowa et al., 2016). W poszczególnych częściach kraju wpisano ją na regionalne listy gatunków zagrożonych z różnymi kategoriami zagrożenia, np.: VU na Pomorzu Gdańskim (Markowski & Buliński, 2004), EN w Wielkopolsce (Jackowiak et al., 2007), NT na Dolnym Śląsku (Kącki et al., 2003).
Nowe stanowiska gatunku stwierdzono w środkowej części Pomorza Zachodniego, na pograniczu mezoregionów Pojezierze Bytowskie i Dolina Gwdy, będących częścią podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich (Kot & Andrzejewski, 2021; Niecikowski et al., 2021). Osobniki gatunku rosną tam na brzegach kilku eutroficznych jezior. Zajmują siedliska powstałe na skutek drastycznego spadku poziomu wody w jeziorach. Wahania lustra wody w ciągu roku osiągają ok. 3–4 m i trwają już od kilku lat. Do dnia dzisiejszego nie wyjaśniono przyczyn tego zjawiska (m.in. zmiany klimatyczne, działalność pobliskich dużych kopalni żwiru, pobór wód przez farmy rybne), powodujących degradację jezior. Tymczasem odsłonięty litoral jeziora kolonizuje roślinność namułkowa charakterystyczna dla klasy Isoëto-Nanojuncetea. Zgodnie z aktualną nomenklaturą syntaksonomiczną (Kącki et al., 2021) płaty z turzycą ciborowatą nawiązują do zespołu Polygono-Eleocharitetum ovatae. Udział turzycy ciborowatej w obserwowanych płatach wynosi od 20 do 50%. Towarzyszą jej helofity o zróżnicowanej obfitości zależnej od grubości warstwy mulistego podłoża.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 31.07.2021, Jezioro Przyradzkie, nachylenie: 3°, ekspozycja: NE, powierzchnia zdjęcia: 25 m2, pokrycie warstwy c – 70%, liczba gatunków w zdjęciu: 18. Carex bohemica 3, Potentilla norvegica 2, Bidens cernua 1, Bidens tripartita 1, Eleocharis acicularis 1, Galium palustre 1, Myosotis palustris 1, Polygonum persicaria 1, Ranunculus flammula 1, Rorippa palustris 1, Rumex maritimus 1, Gnaphalium uliginosum +, Juncus articulatus +, Juncus tenuis +, Mentha aquatica +, Myosoton aquaticum +, Rumex obtusifolius r, Trifolium repens +.
. Carex tomentosa L.
Opracowanie: P. Kurek, B. Wiatrowska
Nowe stanowisko: ATPOL BC-88, województwo wielkopolskie, powiat poznański, gmina Suchy Las, zmiennowilgotne łąki kośne koło Chludowa, 52.55420° N, 16.83888° E, na lekkim wyniesieniu, na brzegu łąki od strony starego sadu, leg., det. P. Kurek & B. Wiatrowska, 16.05.2024 (Herbarium Zakładu Botaniki Systematycznej i Środowiskowej UAM w Poznaniu, POZ-V-0168973) (Rycina 3).
Rycina 3
Carex tomentosa na brzegu zmiennowilgotnej łąki kośnej koło Chludowa (fot. P. Kurek, 16.05.2024).

Carex tomentosa (turzyca filcowata) ma szeroki zasięg euroazjatycki (Hultén & Fries, 1986). W Polsce występuje na niżu i w niższych położeniach górskich (Szafer et al., 1986). Gatunek ten jest spotykany rzadko i w rozproszeniu, częściej na południu kraju (Zając & Zając, 2001), gdzie zasiedla głównie zmiennowilgotne łąki trzęślicowe ze związku Molinion caeruleae, ale także ciepłolubne zarośla i murawy nawapienne (Sikorski et al., 2020).
Na opisywanym stanowisku turzyca filcowata występuje na skraju wilgotnej łąki kośnej, zajmując lekkie wyniesienie w bliskim sąsiedztwie starego sadu. Wyniesienie to charakteryzuje się nieco niższą roślinnością niż otaczająca łąka ze względu na jego sporadyczne użytkowanie jako drogi dojazdowej dla maszyn rolniczych.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 20.07.2024, ekstensywnie użytkowana zmiennowilgotna łąka w Chludowie, powierzchnia zdjęcia: 10 m2, pokrycie warstwy c – 100%, liczba gatunków w zdjęciu: 29. ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Alopecurus pratensis 1, Arrhenatherum elatius 1, Deschampsia caespitosa 1, Festuca pratensis 1, Holcus lanatus 1, Avenula pubescens +, Carex tomentosa +, Cirsium oleraceum +, Dactylis glomerata +, Geranium pratense +, Juncus inflexus +, Lathyrus pratensis +, Lotus uliginosus +, Lysimachia nummularia +, Plantago lanceolata +, Prunella vulgaris +, Ranunculus acris +, Ranunculus repens +, Trifolium pratense +, Vicia cracca +; ChCl. Phragmitetea: Carex vulpina 3, Phragmites australis +, Scutellaria galericulata r; ChCl. Quercetea robori-petraeae: Holcus mollis +; ChCl. Artemisietea vulgaris: Picris hieracioides +; Inne: Symphytum officinale 1, Plantago major +, Polygonatum sp. +, Taraxacum sp. +.
. Crocus speciosus M. Bieb.
Opracowanie: A. Czarna
Nowe stanowisko: ATPOL BD-24, województwo wielkopolskie, powiat grodziski, gmina Rakoniewice, Elżbieciny, Pojezierze Poznańskie, 52.17531° N, 16.29054° E, na starym, opuszczonym cmentarzu ewangelickim, na północ od wsi, not. A. Czarna, 19.09.2017 (Rycina 4).
Rycina 4
Crocus speciosus na starym, opuszczonym cmentarzu ewangelickim w Elżbiecinach (fot. A. Czarna, 19.09.2017).

Crocus speciosus (krokus okazały, szafran okazały) to geofit cebulowy z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). W Polsce kwitnie jesienią, od września do listopada. Kwiaty są duże, zmiennej barwy, liliowo-, purpurowo-, fioletowo-niebieskie, z wyraźnymi ciemniejszymi żyłkami. Słupek jest znacznie dłuższy od pylników; znamię słupka wielokrotnie podzielone, żółte do ciemnopomarańczowego. Liście są stosunkowo szerokie, tworzą się dopiero wiosną następnego roku po kwitnieniu. Latem rośliny zapadają w stan spoczynku, a we wrześniu i październiku kwitną bezlistnie. Krokus okazały dobrze rośnie na glebach lekkich, próchnicznych, umiarkowanie wilgotnych i lekko kwaśnych (Krause, 1987). Naturalnie występuje w rejonie Morza Czarnego (Krym, Kaukaz) i Azji Środkowej (północny Iran, północna i środkowa Turcja) (Snowarski, 2024). Ponadto został wprowadzony do uprawy w Niemczech i Wielkiej Brytanii (Plants of the World Online, 2024c). W Polsce można go kupić w sklepach ogrodniczych, choć jest rzadko uprawiany. W niniejszej notatce przedstawiono pierwsze stanowisko C. speciosus w naszym kraju zlokalizowane poza miejscem uprawy (Mirek et al., 2020), które 19 września 2007 r. liczyło 15 kwitnących okazów i położone było na obrzeżu cmentarza od strony pola. Aktualnie gatunek ten powinien być traktowany jako ergazjofit. Skład florystyczny fitocenozy przedstawia zdjęcie fitosocjologiczne zamieszczone przy gatunku Scilla sardensis.
. Erechtites hieraciifolia (L.) Raf. ex DC.
Opracowanie: G. Łazarski, A. Górecki, A. Hrynowiecka, J. Brzoza
Nowe stanowiska: 1. ATPOL EE-82, województwo świętokrzyskie, powiat jędrzejowski, gmina Sobków, Płaskowyż Jędrzejowski, na S od wsi Bizoręda, 50.74352° N, 20.32767° E (220 m n.p.m.), w granicach Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, w pobliżu obszaru Natura 2000 Dolina Białej Nidy PLH260013, bardzo liczna populacja (składająca się z ponad tysiąca osobników), stwierdzona na rozległych zrębach zupełnych w borze świeżym, w kompleksie leśnym Nadleśnictwa Jędrzejów, na S od wsi Bizoręda; not. G. Łazarski, 14.08.2023 (Rycina 5A–B); 2. ATPOL EE-61, województwo świętokrzyskie, powiat kielecki, gmina Łopuszno, Wzgórza Łopuszańskie, na W od wsi Jedle, 50.92852° N, 20.20546° E (238 m n.p.m.), w granicach Konecko-Łopuszniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Natura 2000 Ostoja Przedborska PLH260004; ok. 20 osobników, w siedlisku zaburzonym po wycięciu pojedynczych drzew w borze sosnowym, otaczającym torfowisko Żabiniec; not. G. Łazarski & J. Brzoza, 05.09.2020; 3. ATPOL GE-11, województwo lubelskie, powiat włodawski, gmina Urszulin, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, wieś Grabniak, między jeziorami Rotcze i Uściwierz, 51.37232° N, 23.10068° E (170 m n.p.m.), w otulinie Poleskiego Parku Krajobrazowego, w granicach Poleskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i obszaru Natura 2000 Jeziora Uściwierskie PLH060009, populacja licząca osiem osobników, w płacie łąki trzęślicowej o zaburzonym składzie z dominującą Molinia caerulea, not. G. Łazarski, 14.09.2023; 4. ATPOL GD-71, województwo lubelskie, powiat parczewski, gmina Jabłoń, Wysoczyzna Parczewsko-Kodeńska, las Smuga we wsi Wantopol, Nadleśnictwo Radzyń Podlaski, gatunek znaleziony w dwóch lokalizacjach: (1) 51.70080° N, 23.07037° E (158 m n.p.m.), kilka osobników w obrębie okresowo zalewanego zbiornika, gęsto porośniętego przez Bidens frondosa oraz Juncus effusus, (2) 51.70133° N, 23.06590° E (158 m n.p.m.), kilkanaście osobników na zrębie porośniętym roślinnością zielną, not. A. Górecki & A. Hrynowiecka, 21.08.2024 (Rycina 5C).
Rycina 5
Erechtites hieraciifolia: (A–B) bardzo liczna populacja na stanowisku koło Bizorędy, porastająca zrąb w świeżym borze sosnowym (fot. G. Łazarski, 14.08.2023), (C) na stanowisku w lesie Smuga we wsi Wantopol (fot. A. Górecki, 21.08.2024).

Erechtites hieraciifolia (erechtites jastrzębcowaty) jest rośliną jednoroczną pochodzącą z Ameryki Północnej i Środkowej. W granicach naturalnego zasięgu rośnie w miejscach otwartych z dobrym dostępem do światła. Jako gatunek pionierski, często występuje tam na siedliskach zaburzonych po pożarach lasów, ale też bywa stwierdzany w uprawach jako chwast (Tokarska-Guzik, 2015 i cytowana tam literatura). Gatunek na terenie Polski pojawił się na początku XX w. W polskiej florze posiada status kenofita. Uznano go za gatunek regionalnie inwazyjny (Tokarska-Guzik et al., 2012). Najczęściej spotykany jest w płatach zaburzonych zbiorowisk leśnych, tj. zręby, tereny po wiatrołomach lub pożarach, przy drogach leśnych, a także przy brzegach cieków i zbiorników wodnych oraz na przekształconych torfowiskach (Tokarska-Guzik, 2015; Zaniewski et al., 2020). Większość stanowisk zlokalizowana jest w południowo-zachodniej części kraju (Zając & Zając, 2019), jednakże gatunek jest coraz częściej spotykany we wschodniej i północno-wschodniej części kraju (Wołkowycki & Wołkowycki, 2023; Zaniewski et al., 2020 i cytowana tam literatura). Na południu kraju gatunek był notowany m.in. na Wyżynie Małopolskiej (Bielecki, 2008; Podgórska, 2011; Trojecka, 2007), na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (Dudáš et al., 2022) i w Karpatach (Tokarska-Guzik, 2015). W południowo-wschodniej części kraju gatunek odnaleziony został m.in. w Kotlinie Sandomierskiej (Nobis, 2006).
Na Płaskowyżu Jędrzejowskim oraz na Wzgórzach Łopuszańskich, gdzie położone są nowe stanowiska, erechtites jastrzębcowaty nie był dotychczas notowany. Natomiast odnalezione stanowiska z Polesia Zachodniego jak dotychczas są jednymi z nielicznych we wschodniej Polsce (Zając & Zając, 2019). Nowe notowania potwierdzają, że gatunek zwiększa liczbę stanowisk w obrębie znanego zasięgu w Polsce, a także poszerza zasięg na nowe obszary (zwłaszcza w kierunku wschodnim) (Tokarska-Guzik, 2015; Zając & Zając, 2019). Takie cechy gatunku, jak produkowanie dużych ilości diaspor (niełupek z puchem kielichowym) rozprzestrzenianych na duże odległości w wyniku anemochorii, tworzenie długotrwałego banku nasion, sprzyjają kolonizacji nowych terenów (Tokarska-Guzik, 2015). Mając na uwadze inwazyjność gatunku należy monitorować jego liczebność i rozprzestrzenianie się.
. Lathyrus nissolia L.
Opracowanie: M. Wolanin, T. Wójcik, J. Brewka
Nowe stanowiska: 1. ATPOL FF-98, województwo podkarpackie, powiat przemyski, gmina Krasiczyn, Cisowa, 49.70747° N, 22.56433° E, wykaszany nieużytek porolny (zdjęcie fitosocjologiczne 1), leg. M. Wolanin & J. Brewka, 21.06.2023, det. M. Wolanin (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego); Cisowa, 49.70564° N, 22.56553° E, suche przydroże, leg. M. Wolanin & J. Brewka, 21.06.2023, det. M. Wolanin (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego); Cisowa, 49.71161° N, 22.57058° E, skraj łąki rajgrasowej, leg. M. Wolanin & J. Brewka, 21.06.2023, det. M. Wolanin (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego); Cisowa, 49.71022° N, 22.57203° E, polna droga na łące (zdjęcie fitosocjologiczne 2), leg. M. Wolanin & J. Brewka, 23.06.2023, det. M. Wolanin (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego); 2. ATPOL FG-37, województwo podkarpackie, powiat leski, gmina Baligród, Żernica Wyżna, Góry Sanocko-Turczańskie, 49.36612° N, 22.33735° E (450 m n.p.m.), łąka świeża (zdjęcie fitosocjologiczne 3), leg., det. T. Wójcik 3.06.2023 (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego).
Lathyrus nissolia L. (groszek liściakowy) jest gatunkiem rodzimym w Europie Południowej i Zachodniej, a w Polsce rzadkim kenofitem (Tokarska-Guzik, 2005) znanym z kilkunastu stanowisk rozproszonych na terenie województw: dolnośląskiego, pomorskiego, zachodniopomorskiego, opolskiego i małopolskiego (Zając & Zając, 2001). Pierwsze wzmianki na temat występowania tego gatunku w Polsce pochodzą z pierwszej połowy XX w.; rósł wtedy na kilku stanowiskach w okolicach Wrocławia (Schalow, 1933; Schube, 1903) i Leszna (Schalow, 1934). Na przełomie lat 60. i 70. XX w. L. nissolia odnaleziony został w Pogwizdowie na Pogórzu Cieszyńskim, Gdańsku i w Szczecinie (Ćwikliński, 1970; Pelc, 1967; Schwarz, 1967), a w 1999 r. w Krakowie (A. Zając, inf. ustna). Na obszarze województwa podkarpackiego L. nissolia stwierdzony został po raz pierwszy w 2019 r. na nieużytku w Olszanach k. Przemyśla (E. Antoniewska, inf. ustna). W 2021 r. gatunek ten odnaleziono także w Cisowej (ATPOL FG-08), ok. 5 km w linii prostej od Olszan (Ciekawe rośliny Przemyśla i okolic, 2021).
W 2023 r. autorzy niniejszej notatki odnaleźli nowe stanowiska L. nissolia: w Cisowej, ok. 2,5 km na NW od znanego wcześniej stanowiska w tejże miejscowości (ATPOL FF-98) oraz w miejscowości Żernica Wyżna w Górach Sanocko-Turczańskich (ATPOL FG-37). W Cisowej L. nissolia rósł w kilku miejscach na obszarze ok. 0,5 km2, najliczniej w zbiorowiskach łąkowych na siedliskach porolnych (populacje liczące po kilkadziesiąt okazów), na suchym przydrożu oraz na skraju łąki rajgrasowej (Rycina 6B–D). W Żernicy Wyżnej była to niewielka populacja licząca 12 okazów kwitnących rosnących w płatach zespołu łąki świeżej Arrhenatheretum elatioris wykaszanej raz w roku w lipcu (Rycina 6A). Skład zbiorowisk roślinnych z udziałem L. nissolia przedstawiają poniższe zdjęcia fitosocjologiczne:
Rycina 6
Lathyrus nissolia: (A) kwitnący okaz na stanowisku w Żernicy Wyżnej (fot. T. Wójcik, 03.06.2023); (B–D) fitocenozy z udziałem L. nissolia na terenie Cisowej (fot. M. Wolanin, 23.06.2023).

Zdjęcie fitosocjologiczne 1: 21.06.2023, Cisowa, nachylenie: 1°, ekspozycja: SE, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie warstwy c – 100%; liczba gatunków w zdjęciu: 35. ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Achillea millefolium +, Alopecurus pratensis +, Betonica officinalis +, Campanula patula +, Carex hirta 1, Crepis biennis +, Cynosurus cristatus 2, Dactylis glomerata +, Festuca pratensis 2, Festuca rubra +, Galium mollugo 1, Heracleum sphondylium +, Holcus lanatus 2, Lathyrus pratensis 1, Leucanthemum vulgare +, Lychnis flos-cuculi +, Phleum pratense +, Plantago lanceolata +, Potentilla anserina +, Potentilla reptans +, Ranunculus acris +, Rumex acetosa +, Trifolium pratense +, Vicia cracca +, Trifolium repens 1; ChCl. Epilobietea angustifolii: Calamagrostis epigejos +; ChCl. Artemisietea vulgaris: Cirsium arvense +, Tanacetum vulgare +, Urtica dioica +; Inne: Carex spicata +, Erigeron annuus +, Lathyrus nissolia 1, Stellaria graminea +, Trifolium campestre +, Vicia dasycarpa 3.
Zdjęcie fitosocjologiczne 2: 23.06.2023, Cisowa, nachylenie: 2°, ekspozycja: SW, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie warstwy c – 100%; liczba gatunków w zdjęciu: 41. ChAss. Arrhenatheretum elatioris: Arrhenatherum elatius 1; ChAll. Arrhenatherion elatioris: Campanula patula 1, Crepis biennis +, Cynosurus cristatus 2, Galium mollugo 1; ChO. Arrhenatheretalia elatioris: Dactylis glomerata 1, Daucus carota +, Leucanthemum vulgare +; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Briza media +, Centaurea jacea 1, Festuca pratensis 1, Festuca rubra 2, Lathyrus pratensis 1, Lychnis flos-cuculi +, Phleum pratense 1, Plantago major +, Plantago lanceolata +, Poa pratensis +, Ranunculus acris +, Ranunculus repens +, Rumex acetosa +, Trifolium repens 1, Vicia cracca +; ChCl. Trifolio-Geranietea: Agrimonia eupatoria +, Trifolium medium 2, Melampyrum nemorosum r, Vicia sepium +; ChCl. Artemisietea vulgaris: Anthriscus sylvestris +, Chaerophyllum aromaticum +; ChCl. Festuco-Brometea: Filipendula vulgaris +; Inne: Allium oleraceum +, Anthoxanthum odoratum 2, Carex spicata +, Cirsium arvense +, Elymus caninus +, Erigeron annuus +, Hypericum perforatum +, Lathyrus nissolia +, Rosa canina r, Stellaria graminea +, Vicia tetrasperma +.
Zdjęcie fitosocjologiczne 3: 11.07.2023, Żernica Wyżna, nachylenie: 5°, ekspozycja: S, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie warstwy c – 100%; liczba gatunków w zdjęciu: 37. ChAss. Arrhenatheretum elatioris: Arrhenatherum elatius 2; ChAll. Arrhenatherion elatioris: Campanula patula +, Crepis biennis 1, Galium mollugo 1, Knautia arvensis +; ChO. Arrhenatheretalia elatioris: Achillea millefolium 2, Dactylis glomerata +, Daucus carota 1, Leucanthemum vulgare 2, Lotus corniculatus 2, Pimpinella major +, Trifolium dubium +, Trisetum flavescens +; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Centaurea jacea 1, Cerastium holosteoides +, Festuca rubra 3, Holcus lanatus 1, Leontodon hispidus 1, Prunella vulgaris 1, Ranunculus acris +, Vicia cracca 1; ChCl. Trifolio-Geranietea: Agrimonia eupatoria 1, Astragalus glycyphyllos 1, Trifolium medium 2; ChCl. Nardo-Callunetea: Agrostis capillaris 2, ChCl. Agropyretea intermedio-repentis: Equisetum arvense 1, ChCl. Epilobietea angustifolii: Calamagrostis epigejos 1, Centaurium erythraea +, Fragaria vesca 2, Inne: Anthoxanthum odoratum 1, Centaurea phrygia 2, Erigeron annuus 1, Hypericum perforatum +, Lathyrus nissolia +, Picris hieracioides +, Trifolium campestre 2, Veronica chamaedrys 1.
. Lunaria annua subsp. annua L.
Opracowanie: A. Pliszko
Nowe stanowisko: ATPOL DF-69, województwo małopolskie, Kraków, Zakrzówek, Pomost Krakowski, 50.03747° N, 19.90778° E (220 m n.p.m.), zruderalizowany las liściasty, 57 osobników kwitnących, not. A. Pliszko, 14.04.2024 (Rycina 7).
Rycina 7
Lunaria annua subsp. annua, nowy zadomowiony antropofit we florze Krakowa: (A) pęd z kwiatami, (B) osobniki kwitnące na dnie lasu liściastego, (C) pęd z owocami, (D) korzeń (fot. A. Pliszko, 14.04.2024 i 17.07.2024).

Lunaria annua subsp. annua (miesiącznica roczna typowa) jest rośliną dwuletnią z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), dorastającą do 100 cm wysokości (Rutkowski, 2004). Charakteryzuje się cienkimi korzeniami bez bulw korzeniowych (Rycina 7D), co odróżnia ją od L. annua subsp. pachyrrhiza (Borbás) Maire & Petitm. Rodzimy zasięg geograficzny taksonu obejmuje Hiszpanię, Francję, Szwajcarię i Włochy (Plants of the World Online, 2024d). Ponadto jako roślina ozdobna została introdukowana do innych krajów europejskich, jak również do Azji, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej oraz Australii, przy czym nieczęsto się zadomawia i bardzo rzadko staje się gatunkiem inwazyjnym (Randall, 2017). Poza kwiatami, jej głównym walorem dekoracyjnym są owoce – silnie spłaszczone łuszczynki (Rycina 7C), o srebrzyście połyskującej przegrodzie nasiennej, często wykorzystywane w suchych kompozycjach kwiatowych (Dudkiewicz et al., 2018).
W Polsce L. annua subsp. annua traktowana jest zazwyczaj jako takson uprawny lub przejściowo dziczejący z uprawy (Mirek et al., 2020; Rutkowski, 2004). Niemniej jednak niektórzy badacze zaliczają ją do lokalnie zadomowionych antropofitów (kenofitów), np. na Nizinie Południowopodlaskiej (Kalinowski, 2014) i w Wielkopolsce (Nowińska et al., 2016). Poza miejscami uprawy występuje głównie na śmietnikach, przychaciach, przydrożach, a także w zaroślach ruderalnych i parkach (Kalinowski, 2014; Nowińska et al., 2016; Piwowarczyk, 2010; Trojecka-Brzezińska, 2017).
W Krakowie L. annua subsp. annua była notowana sporadycznie i wyłącznie jako ergazjofigofit (Dubiel et al., 2011; Trzcińska-Tacik, 1979). W latach 2008–2009 na terenie Zakrzówka występowała nielicznie w cienistych zaroślach, w pobliżu gospodarstw domowych (Dubiel et al., 2011). Biorąc pod uwagę kryteria wyznaczania obcych gatunków roślin (Pyšek et al., 2004), L. annua subsp. annua powinna być zaklasyfikowana do kenofitów, ponieważ utrzymuje się na Zakrzówku od ponad 10 lat. Możliwe, że w innych częściach miasta również jest zadomowiona. Rozmieszczenie L. annua subsp. annua jako kenofita w Polsce wymaga dalszych badań.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 14.04.2024, Kraków, Zakrzówek, powierzchnia zdjęcia: 25 m2, pokrycie warstw: a – 80%, b – 50%, c – 60%; liczba gatunków w zdjęciu: 12. ChCl. Querco-Fagetea: Acer platanoides a 5, b 3, c 2, Fraxinus excelsior c +, Acer pseudoplatanus c 2. ChCl. Epilobietea angustifolii: Sambucus nigra b 2. ChCl. Artemisietea vulgaris: Alliaria petiolata +, Chelidonium majus +, Impatiens parviflora 2, Geranium robertianum +, Geum urbanum +, Urtica dioica +; Inne: Lunaria annua subsp. annua 2, Quercus rubra c +.
. Lycopodiella inundata (L.) Holub
Opracowanie: M. Wilhelm
Nowe stanowisko: ATPOL BB-28, województwo zachodniopomorskie, powiat szczecinecki, gmina Biały Bór, na N od Sępolna Wielkiego, obszar Natura 2000 PLH320040 Jezioro Bobięcińskie: torfowisko przejściowe przy Jeziorze Cybulin 53.96414° N, 16.78087° E (163 m n.p.m.), zespół Sphagno-Caricetum rostratae, not. M. Wilhelm, 15.08.2021 (Rycina 8).
Rycina 8
Skupienia Lycopodiella inundata na torfowisku przejściowym w dawnej zatoce jeziora Cybulin (fot. M. Wilhelm, 15.08.2021).

Lycopodiella inundata (widłaczek torfowy) należy do elementu cyrkumborealno-oceanicznego (Zając & Zając, 2009), a jego występowanie koncentruje się w Europie w jej środkowej i północnej części (Hultén & Fries, 1986). W granicach Polski jest rozproszony, a w niektórych regionach kraju, jak np. na Suwalszczyźnie, północnym Mazowszu, północnej części Pojezierza Wielkopolskiego i południowej części Pojezierza Południowopomorskiego, czy południowo-wschodnich rubieżach kraju nie był nigdy podawany (Zając & Zając, 2019). Na Pomorzu gatunek był najczęściej obserwowany na Pojezierzu Kaszubskim oraz w Borach Tucholskich (Sotek, 2010). Widłaczek torfowy jest bardzo wrażliwy na zmiany siedliskowe i ma tendencję do zanikania na wielu stanowiskach. W Polsce jest uznany za gatunek zagrożony wyginięciem – kategoria EN (Kaźmierczakowa et al., 2016), a w poszczególnych częściach kraju posiada różne stopnie zagrożenia, np.: EN na Pomorzu Gdańskim (Markowski & Buliński, 2004), na Lubelszczyźnie (Cwener et al., 2016) oraz na Dolnym Śląsku (Kącki et al., 2003), CR w Wielkopolsce (Jackowiak et al., 2007).
Nowe stanowisko Lycopodiella inundata stwierdzono na torfowisku przejściowym rozwijającym się w dawnej zatoce jeziora Cybulin. Torfowisko jest bardzo dobrze uwodnione i trudne w eksploracji. Porasta je głównie mszar Sphagno-Caricetum rostratae o luźnym zwarciu. Miejscami, szczególnie w części centralnej torfowiska, widoczny jest torf odsłonięty po letnim spadku poziomu wód gruntowych. Widłaczka torfowego obserwowano najczęściej w mikrosiedliskach przypominających przygiełkowiska ze związku Rhynchosporion albae (Rycina 8). Pędy Lycopodiella inundata są tam liczniejsze i wykształcają więcej pędów zarodnionośnych. W miarę oddalania się od centrum torfowiska udział omawianego gatunku spada, a rośnie zwarcie turzycy dzióbkowatej i pojawiają się zarośla Salix cinerea oraz Betula pubescens. Rozwój tych zarośli w połączeniu z utrzymującym się deficytem opadów oraz małą powierzchnią torfowiska (ok. 0,35 ha) jest głównym zagrożeniem dla widłaczka torfowego na tym stanowisku.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 15.08.2021, torfowisko przy jeziorze Cybulin, powierzchnia zdjęcia: 15 m2, pokrycie warstw: c – 75%, d – 100%, liczba gatunków w zdjęciu: 15. Warstwa c: Betula pubescens 1, Carex nigra 1, Calla palustris +, Carex rostrata 3, Drosera rotundifolia +, Eriophorum angustifolium 1, Juncus effusus 1, Lycopodiella inundata 2, Oxycoccus palustris 2, Salix cinerea r; Warstwa d: Aulacomnium palustre 1, Sphagnum fallax 5, Sphagnum palustre 1, Sphagnum teres +, Straminergon stramineum 1.
. Myricaria germanica (L.) Desv.
Opracowanie: Ł. Piechnik
Nowe stanowisko: ATPOL DF-46, województwo małopolskie, powiat olkuski, gmina Bukowno, Bukowno, Kotlina Biskupiego Boru, 50.25664° N, 19.43964° E, (275 m n.p.m.), stanowisko położone jest na brzegu rowu melioracyjnego, na dnie nieczynnego wyrobiska kopalni piasku, na południe od m. Bukowno, not. Ł. Piechnik, 14.08.2022 (Rycina 9).
Myricaria germanica (września pobrzeżna) to półkrzew, będący jedynym rodzimym przedstawicielem rodziny tamaryszkowatych (Tamaricaceae) we florze Polski. Występuje głównie na obszarach górskich i wyżynnych Europy, osiągając w Alpach 2350 m n.p.m., jednak miejscami pojawia się także na niżu. Zasięg gatunku jest porozrywany, rozciąga się od zachodniej części Wyżyny Tybetańskiej na wschodzie, przez Kaukaz, Karpaty, Alpy i Apeniny do Pirenejów na zachodzie oraz Skandynawii na północy (Sitzia et al., 2021; Zhang et al., 2014). W Polsce M. germanica występuje głównie w Karpatach, od Beskidu Śląskiego na zachodzie, po Bieszczady na wschodzie. Najliczniej występuje w dolinach dużych rzek takich jak Dunajec, Raba i Białka. Mniej licznie w korytach Białej Tarnowskiej, Wisłoki, Ropy i Jasiołki, podczas gdy we wschodniej części polskich Karpat notowana jest sporadycznie (Browicz & Gostyńska-Jakuszewska, 1968; Perzanowska, 2012; Zając & Zając, 2001). Gatunek występuje także na terenach poprzemysłowych na Wyżynie Śląskiej (Czylok, 2004). Część tych stanowisk uznawana jest za prawdopodobnie synantropijne (Urbisz, 2021).
M. germanica to wyspecjalizowany, światłożądny gatunek pionierski, zasiedlający miejsca charakteryzujące się silnymi wahaniami poziomu dostępnej wody. Miejsca, w których występuje są narażone zarówno na erozję jak i intensywne osadzanie materii organicznej, czyli stałą utratę i dostarczanie składników odżywczych. Najczęściej są to nadrzeczne kamieńce i żwirowiska oraz piaszczyste łachy. Rzadziej kolonizuje takie siedliska jak: osady morenowe w pobliżu lodowców, zbocza soliflukcyjne, brzegi jezior i kamieniste wybrzeża morskie, nasypy drogowe, zapory i żwirownie oraz nieużytki poprzemysłowe (Karlsson, 2010; Rostański & Woźniak, 2000; Sitzia et al., 2021). W Karpatach, wraz z Salix eleagnos tworzy zespół roślinny Salici-Myricarietum. Zbiorowisko to pod nazwą: zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum z przewagą wrześni), kod 3230, zaliczone zostało do typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Perzanowska, 2012). Od 2014 r. M. germanica jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014).
Pierwsza wzmianka o stanowisku M. germanica na Wyżynie Śląskiej pochodzi z 1880 r., kiedy to na Rudzkiej (Rudnej) Górze w m. Jeleń okazy zielnikowe zebrał Wincenty Jabłoński (Browicz & Gostyńska-Jakuszewska, 1968). Urbisz (2021) oprócz wyżej wymienionego podaje następujące stanowiska historyczne z obszaru Wyżyny Śląskiej a mianowicie: Gliwice, Katowice Szopienice, Dąbrowa Górnicza-Pogoria, Dąbrowa Górnicza-Łęknice, Zielona, Będzin-Wojkowice Komorne, Czeladź Piaski oraz Trzebinia Siersza-Wodna. Ten sam Autor podaje 11 współczesnych stanowisk gatunku z omawianego obszaru: Dąbrowa Górnicza-Kuźnica Warężyńska (Czylok & Baryła, 2003a, 2003b), Dąbrowa Górnicza m. Ząbkowicami a Tworzniem, między os. Hutki a Olkuszem Starym, na zachód od Olkusza Pomorzany, Bukowno, na południe od os. Przymiarki, na zachód od Bukowna (Nowak, 1999), Siemianowice Śląskie (Sendek, 1984), Katowice Wełnowiec, Sosnowiec-Kazimierz Górniczy, Katowice Murcki oraz Katowice Murcki – niedaleko Wzgórza Wandy (Urbisz, 2018).
Na nowym stanowisku M. germanica występuje w korycie rowu melioracyjnego z wodą płynącą, odwadniającego wschodnią część wyrobiska dawnej Kopalni Piasku „Szczakowa”. Obecnie rów ten jest mocno zarośnięty. Od strony północnej rów ze stanowiskiem gatunku sąsiaduje z uprawami sosny zwyczajnej, posadzonej na otwartych połaciach piasku, w pierwszych latach XXI w., w ramach rekultywacji wyrobiska. Od strony południowej stanowisko sąsiaduje z piaszczystą drogą oraz z niezalesionymi połaciami piasku, dalej na południe – z uprawami sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej. Populacja M. germanica składa się z 4 osobników generatywnych, silnie przygłuszonych przez roślinność zarastającą rów melioracyjny, głównie przez Calamagrostis epigejos i Tussilago farfara. Obecność licznych siewek Salix caprea oraz Salix purpurea świadczy o stopniowym, dalszym zarastaniu rowu przez drzewa i krzewy, co wiąże się z dużym ryzykiem zaniku opisywanego stanowiska w przyszłości. Nowo odkryte stanowisko na zrekultywowanej piaskowni w Bukownie, prawdopodobnie jest szczątkową pozostałością po dużo większej, zanikłej populacji. Duży płat M. germanica istniał do lat 90. XX w. w odległości ok. 500 m w kierunku zachodnim od opisywanego stanowiska, w obrębie wypływu wód podziemnych na dnie wyrobiska dawnej Kopalni Piasku „Szczakowa” (Szwedo, 1995; Szwedo et al., 1995). Nasiona wrześni pobrzeżnej są lekkie dzięki czemu są łatwo przenoszone przez wiatr i wodę, rozprzestrzeniając gatunek, np. wzdłuż cieków wodnych, nieraz na znaczną odległość. W sprzyjających warunkach siedliskowych mogą pojawiać się izolowane i najczęściej krótkotrwałe stanowiska. Jest to zjawisko charakterystyczne dla gatunków pionierskich zasiedlających również tereny poprzemysłowe, takie jak nieczynne piaskownie, hałdy i żwirowiska. W przypadku lokalnych populacji M. germanica z terenu Wyżyny Śląskiej charakterystyczne jest zjawisko pojawiania się osobników (kęp) w nowych miejscach, a następnie ich zanikania. Procesy te zależą od tempa sukcesji, a z drugiej strony od tworzenia przez człowieka na terenach pogórniczych odpowiednich dla tego gatunku siedlisk.
. Nymphaea candida C. Presl
Opracowanie: A. Czarna, S. Celewicz
Nowe stanowisko: ATPOL BC-98, województwo wielkopolskie, powiat i gmina Poznań, Pojezierze Poznańskie, 52.42992° N, 16.88894° E, staw w Lasku Golęcińskim, not. A. Czarna (Rycina 10).
Rycina 10
Nymphaea candida: (A) staw z Nymphaea candida na Golęcinie w Poznaniu, (B) widok na czworokątną nasadę kwiatu Nymphaea candida (fot. S. Celewicz, 05.08.2024).

W Polsce występują dwa gatunki z rodzaju Nymphaea: Nymphaea alba i N. candida oraz mieszaniec między nimi N. ×borealis. Należy jeszcze wspomnieć o uprawianych grzybieniach ogrodowych N. hybrida. Najważniejszą cechą pozwalającą odróżnić grzybienie białe i północne jest kształt nasady kwiatu, która jest czworokątna u N. candida (Rycina 10B), a u N. alba zaokrąglona. Ponadto u N. candida kwiaty są mniejsze, o średnicy 5–9 cm i o płatkach korony krótszych od działek kielicha, natomiast u N. alba kwiaty mają średnicę 10–20 cm, a płatki korony są równe lub dłuższe od działek. W Polsce grzybienie północne są objęte częściową ochroną gatunkową (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014), a także zostały uwzględnione w Polskiej czerwonej księdze roślin (Kłosowski, 2014) i Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (Kaźmierczakowa et al., 2016) z kategorią NT (gatunek bliski zagrożenia). Na obszarze Wielkopolski gatunkowi przypisano status DD (Jackowiak et al., 2007). Dawniej gatunek ten podawany był wyłącznie z północno-wschodniej Polski (Wayda, 2000), stąd jego epitet gatunkowy w polskiej nazwie. W ciągu ostatnich 20 lat obserwuje się wzrost liczby stanowisk tego gatunku wynikający z poprawy stanu wiedzy. Nowe stanowiska pochodzą głównie z południa Polski (Nowak et al., 2010). Z terenu Wielkopolski podano dotychczas 30 stanowisk, wśród których ostanie 24 pochodzą z Puszczy Pyzdrskiej (Czarna, 2019). Na terenie Poznania gatunek dotychczas nie był stwierdzony (Jackowiak, 1993).
Nowe stanowisko położone jest w stawie w Lasku Golęcińskim, w północnej części Poznania, w niewielkiej odległości od Jeziora Rusałka. Obserwowano kilka skupień w przybrzeżnej części stawu. Gatunek tworzy tu zespół Nymphaeetum candidae. Zagrożeniem dla stanowiska może być gwałtowna eutrofizacja wód. Staw powinien zostać objęty monitoringiem, ponieważ w Polsce gatunek ten należy do bliskich zagrożenia składników flory.
Data spisu: 05.08.2024, w toni wodnej brak gatunków dlatego spis florystyczny wykonano dla całej strefy przybrzeżnej dookoła stawu, powierzchnia całego stawu ok. 800 m2: Alnus glutinosa 3, Carex gracilis 3, C. acutiformis 1, Festuca arundinacea +, Juncus effusus +, Lysimachia vulgaris +, Lythrum salicaria +, Mentha aquatica +, Myosotis palustris +, Nymphaea candida 2, Phragmites australis 4, Potentilla anserina +, Salix alba 1, S. cinerea 1, Scutellaria galericulata r, Schoenoplectus tabernaemontani +, Typha angustifolia 1, T. latifolia +.
. Ophioglossum vulgatum L.
Opracowanie: A. Stadnicka-Futoma, K. Kata
Nowe stanowisko: ATPOL FG-09, województwo podkarpackie, powiat przemyski, gmina Fredropol, Kopysno, rezerwat przyrody Kopystanka 49.68561° N, 22.62585° E (520 m n.p.m.), mozaika zbiorowisk łąkowych, ok. 232 osobniki, not. A. Stadnicka-Futoma & K. Kata, 12.05.2024; 49.68662° N, 22.62544° E (511 m n.p.m.), mozaika zbiorowisk łąkowych, 8 osobników, not. A. Stadnicka-Futoma, 12.05.2024; 49.68648° N, 22.62527° E (512 m n.p.m.), mozaika zbiorowisk łąkowych, 20 osobników, not. A. Stadnicka-Futoma, 12.05.2024 (Rycina 11A, B).
Rycina 11
Ophioglossum vulgatum na nowym stanowisku w rezerwacie Kopystanka: (A) siedlisko gatunku w okresie wiosennym (fot. A. Stadnicka-Futoma, 12.05.2024), (B) dojrzewający sporofit (fot. A. Stadnicka-Futoma, 12.05.2024).

Ophioglossum vulgatum (nasięźrzał pospolity) jest byliną osiągającą do 20 cm wysokości. Z podziemnego kłącza wyrasta jeden liść podzielony na część wegetatywną i część zarodnionośną (Piękoś-Mirkowa & Mirek, 2003). Zasięg gatunku obejmuje głównie Amerykę Północną i Europę, ale występuje również na izolowanych stanowiskach w Azji (Hultén & Fries, 1986). W Polsce występuje w rozproszeniu na terenie całego kraju. Uzupełniona, w stosunku do opracowania Zając i Zając (2001), mapa rozmieszczenia gatunku została przedstawiona w pracy Stadnickiej-Futoma i Jaźwy (2020). Roślina reprezentuje cyrkumborealny element geograficzny (Zając & Zając, 2009). O. vulgatum jest objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014) oraz znajduje się na Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych z kategorią VU – narażony (Kaźmierczakowa et al., 2016). Jest gatunkiem charakterystycznym dla łąk ze związku Molinion caeruleae (Matuszkiewicz, 2001) i najczęściej na takich siedliskach jest notowany. Niemniej spotkać go można również w innych typach zbiorowisk roślinnych, np. na łąkach świeżych, w szuwarach czy nawet w łęgach i olsach (Czarnecka, 2003; Swacha et al., 2013; Wójcik, 2021).
Na Pogórzu Przemyskim stanowiska rośliny notowane były przez Kotulę (1881): z Krzeczkowa (FF-98), między Komarą a Mazurami, Długiego, Helicha (FF-99) i Szybenicy (FG-09) oraz przez Wolanina (2014) z Łodzianki Dolnej (FG-0812). Nowo odnalezione stanowisko jest trzecim w obrębie kwadratu FG (FG-0900). Zlokalizowane jest na terenie rezerwatu przyrody Kopystanka (gatunek został odnaleziony podczas badań terenowych prowadzonych na rzecz Planu Ochrony wykonywanego na zlecenie RDOŚ Rzeszów). Stanowisko położone jest w jego północnej części, na północnym zboczu góry Kopystańka i przy Czerwonym Szlaku Przemysko-Sanockim. Osobniki gatunku rosną w obrębie mozaiki łąk i muraw, gdzie dominują gatunki typowe dla łąk z klasy Molinio-Arrhenatheretea, co przedstawia zamieszczone poniżej zdjęcie fitosocjologiczne. W jego otoczeniu rosną inne rzadkie i chronione gatunki, m.in. Cirsium decussatum, Listera ovata, Orchis mascula czy Platanthera bifolia. O. vulgatum stwierdzono w trzech miejscach oddalonych od siebie maksymalnie 100 m na powierzchni ok. 200 m2. Najliczniejsza część populacji reprezentowana była przez ok. 232 osobniki, z czego niemal 70% stanowiły osobniki generatywne. W przypadku pozostałych dwóch płatów osobników generatywnych było mniej niż 40%. Biorąc pod uwagę strukturę populacji w roku badań oraz fakt, że łąki są użytkowane kośnie w ramach ochrony czynnej rezerwatu, można stwierdzić, że stanowisko ma duże szanse na utrzymanie się w niepogorszonej kondycji przez kolejne lata.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 12.05.2024 (weryfikacja traw 7.07.2024), rezerwat przyrody Kopystanka, nachylenie 5°, ekspozycja N, powierzchnia zdjęcia: 25 m2, pokrycie warstwy c – 100%, liczba gatunków w zdjęciu: 29. Warstwa c: ChAss. Arrhenatheretum elatioris: Arrhenatherum elatius 1, Geranium pratense 1; ChO. Arrhenatheretalia: Achillea millefolium +, Lotus corniculatus +, Pimpinella major +, Plantago lanceolata +; ChAll. Molinion caeruleae: Betonica officinalis 1, Galium boreale +, Ophioglossum vulgatum 2; ChO. Molinietalia: Sanguisorba officinalis 2; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Festuca rubra 1, Holcus lanatus 1, Ranunculus acris +, Rumex acetosa +; ChCl. Festuco-Brometea: Brachypodium pinnatum +, Filipendula vulgaris 1, Melampyrum arvense +; ChCl. Nardo-Callunetea: Agrostis capillaris +, Polygala vulgaris 1; ChCl. Stellarietea mediae: Rhinanthus serotinus 2; ChCl. Querco-Fagetea: Ranunculus polyanthemos 1; Inne: Anthoxanthum odoratum 3, Carex pallescens +, Cirsium decussatum +, Cruciata glabra +, Orchis mascula +, Primula veris 3, Veronica chamaedrys 1.
. Potentilla indica (Andrews) Th. Wolf
Opracowanie: A. Pliszko, E. Jermakowicz, Ł. Maćkowiak
Wykaz nowych stanowisk: 1. ATPOL DF-52, województwo śląskie, powiat mikołowski, Mikołów, Wyżyna Katowicka, 50.17994° N, 18.90644° E (278 m n.p.m.), siedlisko łęgowe w dolinie rzeki Jamny, płat P. indica zajmuje ok. 300 m2, not. Ł. Maćkowiak, 16.04.2024 (Rycina 12A); 2. ATPOL GC-11, województwo podlaskie, Białystok, osiedle Jaroszówka, Wysoczyzna Białostocka, 53.16587° N, 23.20945° E (125 m n.p.m.), siedlisko ruderalne w pobliżu strumienia Jaroszówka, płat P. indica zajmuje ok. 1 m2, not. E. Jermakowicz, 17.07.2024 (Rycina 12B).
Rycina 12
Potentilla indica na nowych stanowiskach w Polsce: (A) pęd kwitnący, Mikołów, Wyżyna Katowicka (fot. Ł. Maćkowiak, 16.04.2024), (B) pęd owocujący, Białystok, Wysoczyzna Białostocka (fot. E. Jermakowicz, 18.07.2024).

Potentilla indica (poziomkówka indyjska, pięciornik indyjski) jest byliną rozłogową z rodziny różowatych (Rosaceae) przypominającą poziomkę (Fragaria L. spp.) ze względu na podobną budowę morfologiczną liścia i owocu. Niemniej jednak wyróżnia się pojedynczymi kwiatami o szerokich, ząbkowanych działkach kieliszka i żółtych płatkach korony, a jej owoce, choć wyglądają apetycznie, są gąbczaste i nie mają wyraźnego smaku i zapachu (Chaoluan et al., 2003). W starszych ujęciach taksonomicznych gatunek ten włączany był do rodzaju Duchesnea Sm. i znany pod nazwą D. indica (Andrews) Teschem., jednakże filogenetyczne badania molekularne wykazały zagnieżdżenie Duchesnea w rodzaju Potentilla L. (Mink et al., 2019; Plants of the World Online, 2024e).
Zasięg rodzimy P. indica obejmuje Azję Południową i Południowo-Wschodnią, przy czym została introdukowana głównie jako roślina ozdobna i okrywowa, a także zadomowiła się na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy (Chaoluan et al., 2003; Ertter & Reveal, 2014; Plants of the World Online, 2024e; Randall, 2017). W obrębie zasięgu naturalnego zasiedla górskie zbocza (poniżej 3100 m n.p.m.), łąki, brzegi rzek i miejsca wilgotne (Chaoluan et al., 2003), natomiast we wtórnym występuje głównie na siedliskach ruderalnych, przydrożach, trawnikach, w parkach, a także w cienistych zaroślach i lasach nadrzecznych (Eliáš, 2020; Ertter & Reveal, 2014). W niektórych krajach europejskich (np. Belgia, Słowacja i Słowenia) uważana jest za gatunek inwazyjny, zwłaszcza na obszarach miejskich i podmiejskich, gdzie szybko się rozprzestrzenia i tworzy zwarte płaty, zmniejszając bogactwo rodzimych gatunków roślin (Branquart et al., 2012; Eliáš, 2020; Šipek et al., 2020).
Introdukcja P. indica do Polski nastąpiła w drugiej połowie XX w. (Tokarska-Guzik et al., 2012). Obecnie należy do gatunków zadomowionych, choć jej stanowiska są nieliczne i podawane głównie z terenów miejskich (Panek & Piwowarczyk, 2017; Zając & Zając, 2019). Preferuje miejsca ruderalne, częściowo zacienione, wilgotne i bogate w azot (Panek & Piwowarczyk, 2017). Owoce P. indica rozsiewane są przez ptaki z rodziny drozdowatych na drodze endozoochorii (Mink et al., 2019; Panek & Piwowarczyk, 2017), jak również z łatwością przenoszą się na obuwiu (Šipek et al., 2020).
Na terenie województwa śląskiego P. indica była stwierdzana bardzo rzadko (Urbisz & Urbisz, 2014; Zając & Zając, 2019) i jak dotąd nie była notowana na Wyżynie Katowickiej. Na nowym stanowisku w Mikołowie P. indica rosła w dolinie rzeki Jamny, w runie lasu olchowego o charakterze łęgowym (zdjęcie fitosocjologiczne 1). Z uwagi na bliskie sąsiedztwo drogi (węzeł drogowy dróg krajowych 44 i 81) oraz zabudowań siedlisko to podlega wyraźnej antropopresji. Chociaż trudno określić dokładny wiek populacji, jej znaczne pokrycie sugeruje, że P. indica uległa tu zadomowieniu, przy czym spodziewane jest dalsze rozprzestrzenianie gatunku w kompleksie leśnym, zwłaszcza wzdłuż ścieżek, co obserwowano w Słowenii (Šipek et al., 2020).
W województwie podlaskim dotychczas nie stwierdzano P. indica (Kalinowski, 2014; Wołkowycki & Wołkowycki, 2023; Zając & Zając, 2019). Nowe stanowisko w Białymstoku znajduje się w pobliżu strumienia Jaroszówka, przepływającego przez północno-wschodnią część miasta. Siedlisko ma charakter ruderalny, a płat P. indica zlokalizowany jest na obrzeżu lasu z dominacją Alnus glutinosa (zdjęcie fitosocjologiczne 2). Znajduje się ono w odległości ok. 40 metrów od najbliższych zabudowań o charakterze jednorodzinnym, dlatego równie prawdopodobne wydaje się, że do powstania stanowiska przyczyniło się składowanie odpadów ogrodowych, jak również na skutek zawleczenia nasion, np. przez ptaki. Aktualnie P. indica powinna być traktowana jako lokalny ergazjofigofit, choć jej zadomowienie na terenie Białegostoku wydaje się wysoce prawdopodobne.
Zdjęcie fitosocjologiczne 1: 16.04.2024, Mikołów, dolina Jamny przy węźle drogowym DK 44 i DK81, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie warstw: a – 35%, b – 20%, c – 60%; liczba gatunków w zdjęciu: 19. DSAll. Alnenion glutinoso-incanae: Alnus glutinosa a 3, Alnus glutinosa b +, Athyrium filix-femina +, Ranunculus repens 1; ChAll. Alno-Ulmion: Padus avium b 2, Festuca gigantea 1, Ficaria verna 1; ChCl. Querco-Fagetea: Acer platanoides b 1, Fraxinus excelsior a 1; Inne: Carex brizoides 1, Deschampsia caespitosa 1, Galium aparine 2, Glechoma hederacea 1, Poa trivialis 3, Potentilla indica 2, Reynoutria japonica 2, Rubus idaeus +, Rumex obtusifolius +, Taraxacum officinale +, Urtica dioica 1.
Zdjęcie fitosocjologiczne 2: 19.07.2024, Białystok, Jaroszówka, powierzchnia zdjęcia: 25 m2, pokrycie warstw: a – 20%, b – 30%, c – 60%; liczba gatunków w zdjęciu: 14. ChCl. Artemisietea vulgaris: Alliaria petiolata 1, Chelidonium majus 1, Geum urbanum +, Urtica dioica +; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Dactylis glomerata 1, Filipendula ulmaria +, Lysimachia vulgaris 2, Poa trivialis 3; ChCl. Alnetea glutinosae: Alnus glutinosa a 2, Padus avium b 2; ChCl. Salicetea purpurae: Salix fragilis b 1; Inne: Acer negundo b 2, Sambucus nigra b 2, Potentilla indica +.
. Pulicaria dysenterica (L.) Bernh
Opracowanie: Ł. Maćkowiak
Wykaz nowych stanowisk: 1. ATPOL AC-04, województwo zachodniopomorskie, powiat gryficki, gmina Stare Czarnowo, dolina Krzekny, Równina Wełtyńska, 53.25927° N, 14.76182° E (18 m n.p.m.), siedlisko łąki świeżej Arrhenatheretum elatioris, kilka osobników P. dysenterica, not. Ł. Maćkowiak, 06.06.2023; 2. ATPOL AC-05, województwo zachodniopomorskie, powiat gryficki, gmina Stare Czarnowo, dolina jeziora Będgoszcz, Równina Pyrzycka, 53.21626° N, 14.82273° E (16 m n.p.m.), siedlisko łąki świeżej Arrhenatheretum elatioris, kilkadziesiąt osobników P. dysenterica (pokrycie w runi ok. 5%, w otoczeniu gatunek również występuje, lecz mniej licznie), not. Ł. Maćkowiak, 07.06.2023 i 14.08.2024 (Rycina 13); powiat pyrzycki, gmina Pyrzyce, południowy brzeg jeziora Będgoszcz, Równina Pyrzycka, 53.24723° N, 14.82112° E (15 m n.p.m.), siedlisko łąki świeżej Arrhenatheretum elatioris, kilkanaście osobników P. dysenterica, not. Ł. Maćkowiak, 07.06.2023, powiat pyrzycki, gmina Warnice, wschodni brzeg jeziora Miedwie, Równina Pyrzycka, 53.24709° N, 14.90397° E (15 m n.p.m.), siedlisko łąki trzęślicowej zarastającej szuwarami, kilka osobników P. dysenterica, not. Ł. Maćkowiak, 10.07.2023.
Rycina 13
Pulicaria dysenterica w runi łąkowej, na nowym stanowisku w okolicy Komorówka, nad jeziorem Będgoszcz (fot. Ł. Maćkowiak, 14.08.2024).

Pulicaria dysenterica (płesznik czerwonkowy) jest byliną z rodziny astrowatych (Asteraceae), dorastającą do 100 cm wysokości. Gatunek eurośródziemnomorski, występujący w Europie Zachodniej i w rejonie Morza Śródziemnego oraz w Azji na obszarze od Bliskiego Wschodu po Nepal (Meusel et al., 1965). W Polsce rośnie bardzo rzadko w północnej części kraju (Popiela et al., 2023; Rutkowski, 2004; Zając & Zając, 2001). Ma status kenofita (Tokarska-Guzik et al., 2012). Jest rośliną leczniczą i posiada właściwości owadobójcze (Basta et al., 2007; de la Luz Cádiz-Gurrea et al., 2019; Williams et al., 2000).
Płesznik czerwonkowy najczęściej notowany jest w zbiorowiskach łąkowych związku Potentillion anserinae (Matuszkiewicz, 2001). W rejonie podawanych nowych stanowisk Pulicaria dysenterica, gatunek występował w zbiorowiskach łąkowych na podłożu organicznym, głównie silnie przesuszonym. Jedynie stanowisko na wschodnim brzegu jeziora Miedwie charakteryzowało się wyższym uwilgotnieniem, w efekcie czego zbiorowisko, w którym występowała P. dysenterica, sklasyfikowano jako łąkę trześlicową Molinietum caeruleae. Pozostałe zbiorowiska zdiagnozowano jako zespół Arrhenatheretum elatioris. We wszystkich płatach roślinnych stałym elementem składu gatunkowego były taksony charakterystyczne dla siedlisk wilgotnych, np. Cirsium oleraceum, Deschampsia caespitosa, Holcus lanatus.
Na nowo znalezionych stanowiskach Pulicaria dysenterica nie występowała licznie. Najliczniejsza populacja występowała na łące w dolinie jeziora Będgoszcz, na południe od miejscowości Komorówko. Opisywane stanowiska odkryto w ramach weryfikacji występowania siedlisk przyrodniczych, m.in. 6510 i 6410, w obszarze Natura 2000 Dolina Płoni PLH320006. Prawdopodobnie P. dysenterica jest gatunkiem częściej występującym na okolicznych łąkach w dolinie Krzekny i w otoczeniu jezior Będgoszcz i Miedwie, w tzw. basenie Pra-Miedwia. Potrzebne są dalsze badania dotyczące rozprzestrzeniania się gatunku, jak również o jego wpływie na siedlisko i relacje międzygatunkowe.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 14.08.2024, Komorówko, dolina jeziora Będgoszcz, powierzchnia zdjęcia: 25 m2, pokrycie warstwy c – 90%; liczba gatunków w zdjęciu: 27. ChAss. Arrhenatheretum elatioris: Arrhenatherum elatius 3; ChAll. Arrhenatherion elatioris: Galium mollugo 2; ChO. Arrhenatheretalia elatioris: Achillea millefolium 1, Dactylis glomerata 2, Daucus carota 2, Taraxacum officinale +; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Festuca rubra 2, Holcus lanatus 1, Vicia cracca 1; Inne: Calamagrostis epigejos +, Cirsium arvense 1, Cirsium oleraceum +, Elymus repens 1, Glechoma hederacea +, Hypericum perforatum +, Hypochoeris radicata 2, Inula britannica +, Linaria vulgaris 1, Lythrum salicaria +, Mentha ×verticillata +, Odontites arvensis +, Potentilla anserina 1, Potentilla reptans 1, Pulicaria dysenterica 1, Stellaria graminea +, Sonchus oleraceus +, Symphytum officinale +.
. Rubus kaznowskii Kosiński & Ziel.
Opracowanie: M. Wolanin, I. Kwolek, J. Folta
Nowe stanowisko: ATPOL FF-41, województwo podkarpackie, powiat kolbuszowski, gmina Niwiska, Przyłęk, Płaskowyż Kolbuszowski, 50.25683° N, 21.59472° E (204 m n.p.m.), rów przy leśnej drodze, leg. M. Wolanin, I. Kwolek & J. Folta, det. M. Wolanin (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego), 13.08.2024 (Rycina 14).
Rycina 14
Rubus kaznowskii na stanowisku w Przyłęku: (A) okazy w rowie przy leśnej drodze, (B) owocostan, (C) fragment długopędu (fot. M. Wolanin, 13.08.2024).

Rubus kaznowskii (sect. Corylifolii, ser. Subthyrsoidei) jest gatunkiem regionalnym, opisanym stosunkowo niedawno z Polski z Wyżyny Kieleckiej i Wyżyny Mazowieckiej (z areału leżącego pomiędzy dolinami Warty i Wisły). Gatunek ten rośnie najczęściej na glebach rdzawych, na siedliskach półsuchych i świeżych w borach mieszanych i lasach liściastych, przeważnie na przestrzeniach otwartych i dobrze nasłonecznionych, takich jak skraje lasów, polany i pobocza leśnych dróg. Z uwagi na brak widocznych zagrożeń dla gatunku zaproponowano kategorię LC (najmniejszej troski) (Kosiński et al., 2021).
W 2024 r., podczas prac w nowo powstającym herbarium w Kolegium Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Rzeszowskiego odnaleziono zbiór okazów zebranych w Przyłęku (Płaskowyż Kolbuszowski) w 2013 r. (leg. M. Nykiel), które zostały oznaczone jako R. kaznowskii. Stanowisko w Przyłęku zostało ponownie odszukane i dokładnie zlokalizowane w terenie w sierpniu 2024 r. Jest to pierwsze stanowisko tego gatunku z terenu województwa podkarpackiego. Okazy R. kaznowskii rosną w pobliżu budynku administracyjnego leśnictwa Przyłęk, w rowie na poboczu leśnej drogi, na odcinku ok. 20 m (Rycina 14A). Skład gatunkowy zbiorowiska z udziałem R. kaznowskii przedstawia poniższy spis florystyczny:
Data: 13.08.2024, powierzchnia spisu 40 m2, rów przy leśnej drodze: Achillea millefolium, Agrostis capillaris, Angelica sylvestris, Arrhenatherum elatius, Artemisia vulgaris, Calamagrostis epigejos, Carpinus betulus, Conyza canadensis, Crepis biennis, Erigeron annuus, Festuca rubra, Galium mollugo, Hypericum perforatum, Leontodon autumnalis, Medicago lupulina, Melandrium album, Padus avium, Pimpinella saxifraga, Pinus sylvestris, Pteridium aquilinum, Quercus robur, Rubus caesius, R. grabowskii, R. kaznowskii, Saponaria officinalis, Solidago gigantea, Taraxacum officinale, Torilis japonica, Trifolium pratense, Urtica dioica, Veronica chamaedrys.
. Scilla sardensis (Whittall ex Barr & Sugden) Speta [= Chionodoxa sardensis Barr. et Sudg.]
Opracowanie: A. Czarna
Nowe stanowisko: ATPOL BD-24, województwo wielkopolskie, powiat grodziski, gmina Rakoniewice, Elżbieciny, Pojezierze Poznańskie, 52.17531° N, 16.29054° E, na starym, opuszczonym cmentarzu ewangelickim na północ od wsi, not. A. Czarna, 12.04.2017 (Rycina 15).
Rycina 15
Scilla sardensis na starym, opuszczonym cmentarzu ewangelickim w Elżbiecinach (fot. A. Czarna, 12.04.2017).

Scilla sardensis (cebulica sardeńska, śnieżnik sardeński) to geofit cebulowy z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Roślina osiąga wysokość 15–20 cm, kwiaty ma drobne, osadzone dość gęsto po kilka lub kilkanaście na wierzchołku głąbika. Barwa ich jest błękitna z niewyraźnym, białym oczkiem. Zakwita w końcu marca lub w kwietniu. Cebulica sardeńska najlepiej rośnie na glebach lekkich, próchnicznych, dostatecznie wilgotnych, w miejscach słonecznych lub lekko ocienionych (Krause, 1987). Naturalnie występuje w Turcji, a także została wprowadzona do uprawy w Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii i dawnej Czechosłowacji (Plants of the World Online, 2024f). W Polsce roślina jest spotykana w parkach podworskich i przypałacowych, a także na starych cmentarzach (Czarna, 2010; A. Czarna mat. npbl.).
Nowe stanowisko położone jest na starym, opuszczonym cmentarzu ewangelickim, gdzie roślina występuje łanowo w centralnej części nekropolii. Cebulica sardeńska obficie kwitnie i zawiązuje nasiona, dzięki którym się rozprzestrzenia na terenie całego cmentarza. Trudno jednoznacznie stwierdzić, od kiedy wydaje osobniki potomne, niemniej jednak wysoka liczebność populacji sugeruje na lokalne zadomowienie lub wysoki potencjał do naturalizacji.
Zdjęcie fitosocjologiczne: 12.04.2017, Elżbieciny, powierzchnia zdjęcia (całego cmentarza) 30 m2, pokrycie warstw: a – 80%, b – 70%, c – 95%, liczba gatunków na całym cmentarzu: 29. Warstwa drzew: Acer platanoides 2, Carpinus betulus 1, Hedera helix 2, Quercus petraea 2, Quercus robur 1, Robinia pseudoacacia 1, Tilia cordata 2, Tilia platyphyllos 2, warstwa krzewów: Acer platanoides 2, Cerasus avium 1, Corylus avellana 1, Hedera helix 1, Padus serotina 1, Ribes spicatum 1, Rosa canina +, Sambucus nigra 1, Symphoricarpos albus 1, Syringa vulgaris 3, warstwa zielna: Allium vineale 2, Chelidonium majus 1, Scilla sardensis 3, Crocus speciosus +, Gagea pratensis 2, Galium aparine 1, Hedera helix 5, Hesperis matronalis 1, Ornithogalum umbellatum 2, Rubus caesius 1, Secale cereale r, Veronica sublobata 3, Vinca minor 3.
. Solidago ×niederederi Khek
Opracowanie: A. Pliszko, E. Jermakowicz, T. Wójcik
Nowe stanowiska: 1. ATPOL GC-10, województwo podlaskie, Białystok, osiedle Mickiewicza, Wysoczyzna Białostocka, 53.11145° N, 23.16002° E (128 m n.p.m.), wieloletni odłóg, not. A. Pliszko & E. Jermakowicz, 16.08.2022 (Rycina 16A); 2. ATPOL EE-87, województwo świętokrzyskie, powiat kielecki, gmina Łagów, Łagów, Góry Świętokrzyskie, 50.78653° N, 21.09912° E (290 m n.p.m.), odłóg, leg., det. (herb. Uniwersytetu Rzeszowskiego) T. Wójcik, 16.08.2024 (Rycina 16B).
Rycina 16
Solidago ×niederederi na nowych stanowiskach w Polsce: (A) osobnik kwitnący na stanowisku w Białymstoku (fot. E. Jermakowicz, 02.09.2024), (B) osobnik kwitnący na stanowisku w Łagowie (fot. T. Wójcik, 16.08.2024).

Solidago ×niederederi (nawłoć Niederedera) jest naturalnym mieszańcem pomiędzy nawłocią kanadyjską (S. canadensis L.) a nawłocią pospolitą (S. virgaurea L.) – gatunków należących do rodziny astrowatych (Pliszko & Zalewska-Gałosz, 2016). Mieszaniec jest rośliną wieloletnią, klonalną, tworzącą niewielkie kępy podobne do kęp S. virgaurea, lecz o większej liczbie pędów. Zazwyczaj wykazuje cechy pośrednie pomiędzy gatunkami rodzicielskimi, zwłaszcza pod względem długości pędu, kształtu wiechy, wielkości koszyczka oraz nerwacji liścia (Nilsson, 1976). Pomimo obniżonej żywotności pyłku (Migdałek et al., 2014) wytwarza nasiona zdolne do kiełkowania, a jego owoce mogą być przenoszone na znaczne odległości przez wiatr (Pliszko & Kostrakiewicz-Gierałt, 2017). W przeciwieństwie do S. canadensis nie wykazuje intensywnego rozmnażania wegetatywnego, ponieważ nie wytwarza długich rozłogów. Mieszaniec zazwyczaj występuje w towarzystwie gatunków rodzicielskich, preferując siedliska zaburzone, głównie porzucone pola, przydroża, nieużytkowane wyrobiska, zręby, skraje lasów i zarośli, a także łąki (Pliszko & Kostrakiewicz-Gierałt, 2017; Pliszko et al., 2021; Skokanová et al., 2020).
Solidago ×niederederi występuje wyłącznie w Europie, w takich krajach jak Wielka Brytania, Norwegia, Szwecja, Dania, Finlandia, Litwa, Łotwa, Francja, Niemcy, Austria, Włochy, Czechy, Polska, Węgry, Słowacja, Rumunia i Rosja (Skokanová et al., 2020). W Polsce traktowana jest jako kenofit (Mirek et al., 2020), a jej stanowiska, choć jedne z liczniejszych w Europie (Skokanová et al., 2020), pozostają w dużej mierze niedoszacowane z powodu braku intensywnych badań florystycznych w wielu regionach, jak również ze względu na łatwość pomyłki z gatunkami rodzicielskimi (Pliszko et al., 2017). Biorąc pod uwagę szerokie rozmieszczenie gatunków rodzicielskich, częste zajmowanie tych samych siedlisk oraz zachodzące na siebie okresy kwitnienia, można przypuszczać, że mieszaniec pospolicie występuje w Polsce (Pliszko & Zając, 2016). Jak dotąd największe skupiska jego stanowisk odnotowano w południowej i północno-wschodniej Polsce (Zając & Zając, 2019).
Nowe stanowisko S. ×niederederi w Białymstoku jest pierwszym dla Wysoczyzny Białostockiej, natomiast w Łagowie jest trzecim dla Gór Świętokrzyskich (Pliszko et al., 2017, 2019; Zając & Zając, 2019). Zarówno w Białymstoku jak i w Łagowie odnotowano tylko po jednej kępie mieszańca w sąsiedztwie obydwu gatunków rodzicielskich. W Białymstoku S. ×niederederi rośnie na dawnym polu uprawnym, nieużytkowanym od ok. 30 lat, na skraju Lasu Zwierzynieckiego. W Łagowie występuje na siedlisku porolnym, nieużytkowanym od co najmniej 5 lat, w sąsiedztwie muraw kserotermicznych, zbiorowisk okrajkowych, ciepłolubnych zarośli i pól uprawnych wyłączonych z użytkowania. Szczegółowy skład fitocenoz z udziałem mieszańca na nowych stanowiskach przedstawiają zdjęcia fitosocjologiczne 1 i 2.
Zdjęcie fitosocjologiczne 1: 29.08.2024, Białystok, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie w warstwach: a – 20%, b – 30%, c – 80%, liczba gatunków w zdjęciu: 22. ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Achillea millefolium 2, Arrhenatherum elatius 1, Dactylis glomerata 1, Knautia arvensis +, Lotus corniculatus +, Medicago lupulina +, Rumex acetosa 2; ChCl. Festuco-Brometea: Artemisia campestris 2; ChCl. Trifolio-Geranietea: Agrimonia eupatoria +; ChCl. Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis: Festuca ovina 2, Helichrysum arenarium +, Trifolium arvense +; ChCl. Nardo-Callunetea: Hieracium pilosella 1; Inne: Acer negundo a 1, Crataegus monogyna +, Melandrium album +, Padus serotina b 2, Pinus sylvestris a 2, b 1, Solidago canadensis 1, Solidago ×niederederi +, Solidago virgaurea +, Vicia hirsuta +.
Zdjęcie fitosocjologiczne 2: 16.08.2024, Łagów, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie w warstwie c – 100%, liczba gatunków w zdjęciu: 27. ChCl. Artemisietea vulgaris: Artemisia vulgaris 1, Cirsium arvense 1, Erigeron annuus 2, Picris hieracioides +, Solidago canadensis 2, Tanacetum vulgare 1; ChCl. Molinio-Arrhenatheretea: Achillea millefolium 1, Anthyllis vulneraria +, Arrhenatherum elatius 1, Dactylis glomerata 1, Daucus carota 1, Medicago lupulina +, Poa pratensis +; ChCl. Festuco-Brometea: Centaurea scabiosa +; ChCl. Trifolio-Geranietea: Agrimonia eupatoria +, Fragaria viridis +, Medicago falcata 1; ChCl. Nardo-Callunetea: Agrostis capillaris 2, Hieracium umbellatum 1; ChCl. Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis: Hypochoeris radicata +, Trifolium arvense +; ChCl. Epilobietea angustifolii: Calamagrostis epigejos 2; Inne: Hypericum perforatum 1, Pimpinella saxifraga +, Senecio jacobaea +, Solidago ×niederederi 1, Solidago virgaurea 1.
. Veratrum lobelianum Bernh.
Opracowanie: M. Podgórska, S. Rogaczewski
Nowe stanowiska: 1. ATPOL EE-64, województwo świętokrzyskie, powiat kielecki, gmina Kielce, Nadleśnictwo Kielce, oddział leśny PGL LP 20, Góry Świętokrzyskie, 50.93182° N, 20.64721° E (341,6 m n.p.m.), wyżynny jodłowy bór mieszany Abietetum polonicum, not. M. Podgórska, 03.08.2024 (Rycina 17A); 2. ATPOL FF-81, województwo podkarpackie, powiat strzyżowski, gmina Frysztak, Glinik Górny, Pogórze Strzyżowskie, Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy, 49.86569° N, 21.56082° E (309 m n.p.m.), not. S. Rogaczewski, 01.07.2024 (Rycina 17B).
Rycina 17
Veratrum lobelianum: (A) kwitnący okaz na nowym stanowisku w wilgotnym borze jodłowym przy dawnej, zarośniętej drodze leśnej w Górach Świętokrzyskich (fot. M. Podgórska, 03.08.2024); (B) okazy generatywne na nowym stanowisku w Gliniku Górnym (fot. S. Rogaczewski, 01.07.2024).

Veratrum lobelianum (ciemiężyca zielona) to gatunek górski (ogólnogórski) (Zając, 1996), reprezentujący borealno-alpejsko-eurosyberyjską grupę w podelemencie arktyczno-alpejskim (Zając & Zając, 2009). Występuje w górach środkowej i południowej Europy, a także na Kaukazie i w Ałtaju. W Polsce zwarty zasięg gatunku obejmuje wszystkie pasma górskie. Poza górami występuje w pasie wyżyn w południowej części kraju (Zając & Zając, 2001) – stanowiska te wyznaczają północno-zachodni kres zasięgu gatunku w tej części Europy. W górach rośnie nad potokami, w lasach, w zaroślach kosówki, na łąkach i halach. Jest gatunkiem charakterystycznym dla wysokogórskich ziołorośli i traworośli z klasy Betulo-Adenostyletea, a lokalnie zespołu Poo-Veratretum lobeliani. Z traworośli przechodzi do podzespołu paprociowego górnoreglowych świerczyn. Występuje także w górskich jaworzynach ziołoroślowych (Matuszkiewicz, 2001). Liczebność populacji gatunku waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu osobników (Piękoś-Mirkowa & Mirek, 2003). Na niżu stanowiska ciemiężycy zielonej tworzą dwa duże ośrodki: (1) Śląsk i zachodnia część Wyżyny Małopolskiej, (2) wschodnia cześć Wyżyny Lubelskiej wraz z Polesiem, Wołyniem, Roztoczem oraz wschodnim skrawkiem Kotliny Sandomierskiej. Populacje gatunku w obu tych ośrodkach oddzielone są od siebie nie tylko terytorialnie, ale różnią się też charakterem zajmowanych siedlisk (Bróż & Przemyski, 1988). Na Śląsku i Wyżynie Małopolskiej gatunek wchodzi prawie wyłącznie w skład fitocenoz leśnych. Rośnie w mezo- i eutroficznych zbiorowiskach leśnych z klasy Querco-Fagetea, głównie w lasach łęgowych ze związku Alno-Ulmion oraz w wilgotnych grądach Tilio-Carpinetum (Stachurska-Swakoń et al., 2018). W drugim ośrodku optimum fitocenotyczne gatunku mieści się w zbiorowiskach nieleśnych, głównie łąkach z klasy Molinio-Arrhenatheretea oraz niskoturzycowych eutroficznych młakach z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Bróż & Przemyski, 1988). V. lobelianum podlega ochronie częściowej na terytorium Polski (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014). Na Wyżynie Małopolskiej ma status gatunku zagrożonego – kategoria VU (Bróż & Przemyski, 2009). W regionie tym pierwsze notowania ciemiężycy zielonej pochodzą z lat 20-tych XX w. (Kaznowski, 1928). W drugiej połowie XX w. odnotowanych zostało kilkanaście stanowisk gatunku (m.in. Bróż, 1981; Bróż & Przemyski, 1987; Massalski, 1962). W XXI w. gatunek został odnaleziony na kilku nowych stanowiskach (Łazarski, 2011, 2020).
Na nowo odkrytym stanowisku w Górach Świętokrzyskich populacja ciemiężycy zielonej liczyła 65 osobników tworzących 4 skupienia w wilgotnym borze jodłowym, na powierzchni kilkuset metrów kwadratowych. W populacji odnotowano 20 osobników juwenilnych (posiadających 1–2 liście), 42 osobniki wegetatywne (posiadające co najmniej 6 dobrze wykształconych liści, których zamknięte pochwy liściowe ułożone koncentrycznie jedna na drugiej tworzyły „łodygę”) oraz 3 osobniki kwitnące (Rycina 17A). Rośliny rosły na gliniastej, mokrej glebie, miejscami ze stagnującą wodą. Największe skupienie (z osobnikami kwitnącymi) znajdowało się przy starej, zarośniętej i podtorfionej drodze leśnej z przerzedzonym drzewostanem. Spośród roślin naczyniowych, gatunkami towarzyszącymi Veratrum lobelianum w siedlisku były, m.in.: Calamagrostis villosa, Oreopteris limbosperma, Polygonatum verticillatum, Senecio ovatus (gatunki górskie), a także Athyrium filix-femina, Betula pubescens subsp. pubescens, Carex remota, Daphne mezereum, Dryopteris dilatata, Equisetum sylvaticum, Juncus effusus, Luzula pilosa, Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia, Maianthemum bifolium, Oxalis acetosella, Vaccinium myrtillus oraz Viburnum opulus. Obecnie populacja ciemiężycy zielonej nie jest zagrożona. Pojedyncze osobniki mogą ulec przypadkowemu zniszczeniu przez migrujące zwierzęta, ale nie powinno mieć to znaczenia dla zachowania gatunku na nowym stanowisku. Prowadzona gospodarka leśna w tym przypadku również nie stanowi zagrożenia – kilka lat temu w lesie wykonano wybiórczą wycinkę starych jodeł, a zmiany w strukturze fitocenoz leśnych, które przyczyniają się do poprawy warunków świetlnych, mają pozytywny wpływ na wegetację i żywotność ciemiężycy zielonej (Bróż & Przemyski, 1988). Dla zachowania gatunku kluczowe jest utrzymanie właściwej wilgotności gleby, a na nowym stanowisku ten parametr osiaga optymalne wartości. Warto także zaznaczyć, iż nowo odkryte stanowisko jest najbardziej na północ wysuniętym stanowiskiem V. lobelianum na całej Wyżynie Małopolskiej.
Z kolei na drugim nowym stanowisku, zlokalizowanym na Pogórzu Strzyżowskim, stwierdzono 81 osobników generatywnych oraz liczne pędy wegetatywne V. lobelianum. Populacja rozwija się na pograniczu dwóch siedlisk – wilgotnej doliny potoku z dominacją Alnus glutinosa oraz przyległego stoku (ekspozycja N) o nachyleniu ok. 6°, porośniętego jodłą z domieszką buka. Pod względem fitosocjologicznym występujący w tym miejscu płat roślinności należy zaklasyfikować do podgórskiego łęgu jesionowego. Szczegółowy skład florystyczny tej fitocenozy przedstawia dołączone zdjęcie fitosocjologiczne. Opisywane stanowisko znajduje się w odległości ok. 100 m od najbliższych zabudowań, jednak podmokły grunt oraz górzysty teren sprawiają, że miejsce to pozostaje trudno dostępne i mało atrakcyjne z punktu widzenia prowadzenia gospodarki leśnej i zbieractwa. Objęta ustawową ochroną ciemiężyca zielona jest cennym elementem flory Pogórza Strzyżowskiego. Wydaje się, że jej populacja na tym stanowisku nie jest zagrożona. Ostatnie wzmianki o występowaniu V. lobelianum na tym terenie pochodzą z 1906 r., kiedy to Zapałowicz (1906) podawał stanowisko tego gatunku z miejscowości Strzyżów. Późniejsze badania florystyczne nie wykazały jednak obecności V. lobelianum na tym terenie (Jaźwa & Piątek, 2015; Towpasz, 1987, 2013; Wójcik, 2011). Najbliższe znane, wymieniane w literaturze stanowiska o charakterze niżowym to m.in. rezerwat przyrody Słotwina (Tomasiewicz, 1987) oraz obszar leśny Lipie (Jarek & Stachurska-Swakoń, 2016; Wayda, 1996).
Zdjęcie fitosocjologiczne: 01.07.2024, Glinik Górny, nachylenie: 6°, ekspozycja: N, powierzchnia zdjęcia: 100 m2, pokrycie warstw: a – 60%, b – 10%, c – 95%, liczba gatunków: 37. ChAss. Carici remotae-Fraxinetum: Rumex sanguineus +; ChAll. Alno-Ulmion: Chrysosplenium alternifolium +, Ficaria verna 1, Stellaria nemorum +, Plagiomnium undulatum d +; DSAll. Alnenion glutinoso-incanae: Athyrium filix-femina 2, Chaerophyllum hirsutum +, Lysimachia nemorum +, Oxalis acetosella 1; ChO. Fagetalia sylvaticae: Carpinus betulus b +, Fagus sylvatica a +, b +, Dryopteris filix-mas +, Galeobdolon luteum 1, Impatiens noli-tangere +, Stachys sylvatica +; ChCl. Querco-Fagetea: Corylus avellana b +, Anemone nemorosa +; Inne: Alnus glutinosa a 2, Abies alba a 2, Abies alba c +, Sambucus racemosa b +, Ajuga reptans +, Carex brizoides 2; Dryopteris carthusiana +, Equisetum sylvaticum +, Impatiens parviflora 1, Lysimachia nummularia +, Myosotis palustris +, Petasites hybridus +, Phegopteris connectilis +, Rubus hirtus 2, Rubus idaeus +, Senecio ovatus +, Sorbus aucuparia +, Urtica dioica +, Veratrum lobelianum 2, Polytrichum commune d 1, Plagiomnium affine d +, Conocephalum conicum d +.