Acolium inquinans (Sm.) A. Massal. [syn. Cyphelium inquinans (Sm.) Trevis.]

Opracowanie: D. Kubiak

Wykaz stanowisk: ATPOL Be-63, Pojezierze Olsztyńskie, Nadleśnictwo Nowe Ramuki, oddział leśny 103, rezerwat przyrody „Las Warmiński im. prof. B. Polakowskiego”, 53.67722° N, 51333° E, bór mieszany świeży, na korze Quercus robur, 15.09.2005, leg., det. D. Kubiak (OLTC L-2192).

Uwagi: w Polsce rodzaj Acolium (Ach.) Gray jest reprezentowany obecnie przez dwa gatunki: Acolium inquinans (Sm.) A. Massal. i A. karelicum (Vain.) M. Prieto and Wedin (Fałtynowicz & Kossowska, 2016; por. Prieto & Wedin, 2017). Oba są bardzo rzadkie i krytycznie zagrożone w kraju (Cieśliński et al., 2006). Acolium inquinans różni się od A. karelicum m.in. rozmiarami apotecjów, dochodzącymi do 2–2,5 mm szerokości, oraz morfologią askospor, które nie mają wyraźnej ornamentacji na powierzchni ściany i są tylko nieznacznie przewężone pośrodku (Wirth, 1995).

Acolium inquinans jest bardzo rzadki w Polsce, znany z kilkunastu rozproszonych stanowisk, z których tylko sześć stwierdzono po 1960 roku (Fałtynowicz, 2002). W północno-wschodniej części kraju był odnotowany dotychczas jedynie w Białowieskim Parku Narodowym (Cieśliński, 2003).

Acrocordia gemmata (Ach.) A. Massal.

Opracowanie: R. Szymczyk, A. Zalewska

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, Nadleśnictwo Młynary, leśnictwo Książki, oddział leśny 57, 54.182778° N, 19.879722° E, las grądowy, na Fagus sylvatica, 15.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 2. ATPOL Bd-16, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Zalesie, oddział leśny 416m, 54.119444° N, 19.555278° E, las grądowy, na Fagus sylvatica i Quercus robur, 20.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 3. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat Borki, oddział leśny 65A, las grądowy, na Fraxinus excelsior, 26.06.2011, leg., det. A. Zalewska (OLS L-1771); 4. ATPOL Bf-44, Pojezierze Ełckie, Nadleśnictwo Ełk, leśnictwo Nowa Wieś, oddział leśny 188, 53.826944° N, 22.309722° E, las grądowy, na Acer platanoides, 10.06.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha skorupiasta, biała lub jasnoszara; perytecja czarne, 0,5–1 mm śr., zagłębione w plesze od jednej czwartej lub prawie całkowicie; zarodniki dwukomórkowe, hyalinowe, elipsoidalne, 15–30 × 8–12 μm; pyknidia czarne, 0,1–0,25 mm śr.; konidia proste, bezbarwne, 3–5 × 0,8–1 μm; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Acrocordia gemmata rośnie głównie na korze sędziwych drzew w zbiorowiskach lasów liściastych (Cieśliński, 2003). Porost był notowany na terenie całego kraju (Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.), jednak obecnie jest coraz rzadszy w wyniku zmniejszania się powierzchni lasów grądowych z udziałem sędziwych drzew. Gatunek umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii VU – Narażony (Cieśliński et al., 2006).

Anaptychia ciliaris (L.) Körb

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska, R. Szymczyk, A. Zalewska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-45, Pobrzeże Kaszubskie, Kurowo, 54.738772° N, 17.821247° E, przydrożne drzewa, na Ulmus sp., 17.09.2018, leg. E. Ossowska, M. Kukwa & B. Hajek, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Ac-88, Pobrzeże Kaszubskie, Paraszyno, dolina rzeki Łeby, 54.534778° N, 18.005583° E, przydrożne drzewa, na Acer sp., 23.08.2018, leg. E. Ossowska, M. Kukwa & B. Hajek, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Bc-68, Bory Tucholskie, ok. 2.5 km na W od Starej Rzeki, źródliska, 53.655833° N, 18.283889° E, las osikowo-grabowy, na przewróconej Populus tremula, 14.06.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, okolice Księżna, 54.188611° N, 19.865833° E, przydrożne drzewa, na Fagus sylvatica i Quercus robur, 8.05.2020, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 5. ATPOL Bd-26, Równina Iławska, Dymnik, 53.977778° N, 19.481944° E, drzewa przydrożne, na Quercus sp., 6.01.2011, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat „Borki”, oddział leśny 16b, las grądowy, na powalonej Populus tremula, 18.09.2012, leg. R. Szymczyk, A. Zalewska, det. R. Szymczyk (OLS L-1677); 7. ATPOL Cf-29, Narwiańki Park Narodowy, w połowie drogi między Baciutami i Wólką Waniewską, przy moście nad Narwią, 53.050667° N, 22.945333° E, nadrzeczny las przy zakolach, na Salix sp., 15.07.2002, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Fg-01, Roztocze Środkowe, Roztoczański Park Narodowy, Florianka, 50.556944° N, 22.987500° E, drzewa przydrożne, na korze, 17.09.2015, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha listkowata, luźno związana z podłożem, szara do szarobrązowej; odcinki plechy wydłużone, nieregularnie rozgałęzione, z długimi rzęskami na brzegach; górna powierzchnia plechy pilśniowata; dolna powierzchnia jasnobrązowa do białej; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Anaptychia ciliaris najczęściej rośnie na korze drzew liściastych, rzadziej na omszonych skałach. Okazy zaobserwowane na obszarze Pobrzeża Kaszubskiego występowały na korze przydrożnych drzew: z rodzajów Ulmus sp. i Acer sp. A. ciliaris to gatunek rzadki w Polsce (Fałtynowicz, 2003). Na czerwonej liście porostów w Polsce jest on klasyfikowany w kategorii Wymierający EN (Cieśliński et al., 2006), a w wielu regionach Polski jest uznawany za gatunek regionalnie wymarły lub krytycznie zagrożony (m.in. Czarnota, 2003; Cieśliński & Łubek, 2003; Kiszka & Leśniański, 2003). Na Pomorzu Gdańskim A. ciliaris jest wskazana jako takson narażony na wyginięcie (kategoria VU) (Fałtynowicz & Kukwa, 2006). Wielu autorów (m.in. Gruszka, 2012; Szymczyk et al., 2012) wskazuje, że głównym czynnikiem zagrażającym występowaniu A. ciliaris jest wycinanie drzew przydrożnych. Dlatego na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska (2014) takson objęty jest ochroną ścisłą.

Arthonia radiata (Pers.) Ach.

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Pak Krajobrazowy, na W od Kuźnic, 54.733611° N, 18.586667° E, las z Acer pseudoplatanus i Quercus robur z Ribes alpinum, na korze, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20239, det. M. Kukwa (UGDA L-29010).

Uwagi: plecha z glonami z rodzaju Trentepohlia; owocniki koliste, wydłużone do nieregularnie rozgałęzionych; zarodniki 3-komórkowe, bezbarwne, 15–20 × 4,5–6 μm (Smith et al., 2009).

Arthonia radiata jest epifitem, który rośnie na gładkiej korze drzew liściastych w lasach (Fałtynowicz, 2003; Smith et al., 2009). W Polsce jest to gatunek częsty (Fałtynowicz, 2003). Prezentowane stanowisko jest pierwszym na terenie Półwyspu Helskiego.

Athallia cerinella (Nyl.) Arup, Frödén & Søchting [syn. Caloplaca cerinella (Nyl.) Flagey]

Opracowanie: M. Kukwa, M. Kossowska

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-38, Wybrzeże Słowińskie, rezerwat przyrody „Bielawa”, część W rezerwatu, 54.796389° N, 18.211667° E, teren otarty z nielicznymi osikami, na Populus tremula, 5.03.2006, leg. M. Kukwa 4915c, det. M. Kukwa (UGDA L-13128); 2. ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, na E od Kuźnic, 54.731111° N, 18.592778° E, wydma szara z młodymi nasadzonymi wierzbami, na korze gałązki martwej Salix sp., 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20243d, det. M. Kukwa (UGDA L-29019); 3. SE część Kuźnic, 54.731667° N, 18.594722° E, drzewa przydrożne, na Populus balsamifera, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20249, det. M. Kukwa (UGDA L-29038); 4. ATPOL Ad-80, Pobrzeże Kaszubskie, Gdańsk Oliwa, 54.409847° N 18.553025° E, park, nad stawem, na Pyrus sp., 29.02.2020, leg. M. Kukwa 20878, det. M. Kukwa (UGDA L-29923); 5. Gdańsk Oliwa, ul. Kościerska, 54.408844° N, 18.537329° E, drzewa przydrożne, na korze powalonego Fraxinus excelsior, 29.02.2020, leg. M. Kukwa 20903, det. M. Kukwa (UGDA L-29948); 6. ATPOL Bc-35, Bory Tucholskie, na NNW od wsi Borsk, 53.965833° N, 17.919167° E, drzewa nad jeziorem, na korze gałązki martwego Sambucus nigra, 2.05.2014, leg. M. Kukwa 12584, det. M. Kukwa (UGDA L-20222); 7. ATPOL Eb-59, Nizina Śląska, Wysoka k. Wrocławia, zadrzewienie śródpolne na południe od wsi, 51.043531° N, 16.999222° E, na gałęzi Sambucus nigra, 14.04.2018, leg., det. M. Kossowska (Kossowska 1511).

Uwagi: porost o bardzo cienkiej, gładkiej i błyszczącej plesze, wytwarzający drobne owocniki z pomarańczową tarczką i żółtym brzeżkiem; charakterystyczną cechą pozwalającą na identyfikację gatunku jest liczba zarodników w worku – zazwyczaj 12–16.

Athallia cerinella jest składnikiem zbiorowisk nitrofilnych ze związku Xanthorion Ochsner 1928 (Barkman, 1958). W Polsce uważany jest za Wymierający (kategoria EN na czerwonej liście porostów; Cieśliński et al., 2006). Na Pomorzu Gdańskim gatunek ten został podany tylko z jednego publikowanego stanowiska w Borach Tucholskich (Kukwa, Kowalewska, et al., 2012). Z Dolnego Śląska dotychczas nie był podawany – rekord nowy dla regionu (Smith et al., 2009).

Bacidia arceutina (Ach.) Arnold

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Pak Krajobrazowy, na N od Kuźnic, 54.7367° N, 18.5789° E, las z Acer pseudoplatanus i Quercus robur z Ribes alpinum, na Acer pseudoplatanus, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20235, det. M. Kukwa (UGDA L-29002); 2. na SE od Chałup, oddział leśny 9H, 54.753341° N 18.530738° E, las z Quercus robur, na Populus × canadensis, 15.08.2019, leg. M. Kukwa 20639, det. M. Kukwa (UGDA L-29141).

Uwagi: plecha cienka, gładka lub pomarszczona; owocniki jasnobrązowe do brązowoczarnych, płaskie do wypukłych i z zanikającym brzeżkiem; epitecjum zółtawe do brązowego, nie zmieniające barwy w K i N; hypotecjum bezbarwne, słomkowe do żółtobrązowego; zarodniki 3–7-komórkowe, bezbarwne, igiełkowate (32–)35–55(–67) × 1,5–2(–2,5) μm (Smith et al., 2009).

Bacidia arceutina jest epifitem, który rośnie przede wszystkim na korze drzew liściastych, rzadziej iglastych oraz na drewnie (Fałtynowicz, 2003; Smith et al., 2009). W Polsce jest to gatunek dość częsty (Fałtynowicz, 2003), jednak uznawany za Wymierający (kategoria EN) (Cieśliński et al., 2006). Prezentowane stanowiska są pierwszymi na terenie Półwyspu Helskiego.

Bacidia rubella (Hoffm.) A. Massal.

Opracowanie: R. Szymczyk, A. Zalewska

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, Nadleśnictwo Młynary, leśnictwo Książki, oddział leśny 57, 57, 54.182778° N, 19.879722° E, las grądowy, na Ulmus laevis, 15.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 2. ATPOL Bd-16, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Zalesie, oddział leśny 416m, 54.119444° N, 19.555278° E, las grądowy, na Populus tremula i Quercus robur, 20.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 3. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat Borki, oddział leśny 65A, las grądowy, na Fraxinus excelsior, 26.06.2011, leg., det. A. Zalewska (OLS L-1768); 4. ATPOL Bf-44, Pojezierze Ełckie, Nadleśnictwo Ełk, leśnictwo Nowa Wieś, oddział leśny 188, 53.826944° N, 22.309722° E, las grądowy, na Acer platanoides, 10.06.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha skorupiasta, ziarenkowata, zielona do zielonoszarej; apotecja częste, pomarańczowobrązowe do czerwonobrązowych, siedzące, lecideowe, (0,4–)0,5–1(–1,3) mm śr.; zarodniki bezbarwne, wydłużone, igiełkowate, co najmniej z 3 lub wieloma septami, (46–)53–70(–84) × (2,4–)2,6–3,6(–4,2) µm; pyknidia zanurzone, pomarańczowe do pomarańczowobrązowych; konidia zakrzywione, 16–24 × 0,5 µm; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Bacidia rubella związana jest głównie z lasami liściastymi. Była również notowana na obrzeżach lasów oraz rzadziej na drzewach wolnostojących przy mniej uczęszczanych drogach (Cieśliński, 2003). Obecnie gatunek jest zagrożony w wyniku zmniejszania się powierzchni lasów z obecnością sędziwych drzew. Umieszczony jest na czerwonej liście porostów Polski w kategorii VU – Narażony (Cieśliński et al., 2006).

Bacidina sulphurella (Samp.) M. Hauck & V. Wirth

Opracowanie: M. Kossowska

Wykaz stanowisk: ATPOL Eb-59, Nizina Śląska, Wysoka k. Wrocławia, zadrzewienie śródpolne na południe od wsi, 51.041944° N 17.008139° E, w nasadowej części pnia Crataegus sp., 14.04.2018, leg., det. M. Kossowska (Kossowska 1500).

Uwagi: porost o niepozornej plesze, złożonej z drobnych, zielonkawych ziarenek, owocników często nie wytwarza, natomiast zawsze obecne są dość liczne, białe pyknidia; od podobnych gatunków odróżniają go haczykowato zgięte konidia.

Bacidina sulphurella zazwyczaj rośnie w części nasadowej pni drzew i krzewów, zwłaszcza na bzie czarnym (Coppins & Aptroot, 2009). W Polsce po raz pierwszy był stwierdzony w 2009 r. w Górach Sowich (Sudety) i w Puszczy Knyszyńskiej (Brand et al., 2009). Obecnie znany jest z rozproszonych stanowisk w całym kraju (por. Bielczyk et al., 2016; Czarnota, 2010; Hachułka, 2011; Kubiak, 2013; Kubiak & Biedunkiewicz, 2015; Kubiak et al., 2017; Kubiak, Wrzosek, & Zaniewski, 2010; Fałtynowicz et al., 2018; Śliwa, 2010). Odnalezione stanowisko w pobliżu przylegającej do Wrocławia wsi Wysoka jest pierwszym w niżowej części Dolnego Śląska.

Calicium viride Pers.

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-35, Wybrzeże Słowińskie, okolice Lubiatowa, 54.810278° N, 17.894444° E, ols, na Alnus glutinosa, 18.10.2016, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1899); 2. ATPOL Ac-36, Wybrzeże Słowińskie, okolice Lubiatowa, 54.810278° N, 17.911111° E, skraj lasu, na Quercus robur, 21.10.2016, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1830); 3. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina Łeby, 54.537222° N, 18.011667° E, teren otwarty, na Quercus robur, 28.09.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Skotawskie Łąki, przy rzece Skotawa, 54.2625° N, 17.559444° E, ols, na Alnus glutinosa, 11.04.2017, leg., det. M. Kukwa 19240 (UGDA L-24165); 5. rezerwat Skotawskie Łąki, S brzeg jeziora Lipieniec, 54.259444° N, 17.555833° E, las olszowy z dębem i leszczyną, na Alnus glutinosa, 27.06.2017, leg., det. M. Kukwa 19866 (UGDA L-24253); 6. ibidem, na Quercus petraea, 27.06.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 7. ATPOL Ad-96, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Nowy Wiek, oddział leśny 38b, 54.318056° N, 19.573333° E, żyzna buczyna, na Quercus robur, 26.07.2019, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Ae-85, Nizina Sępopolska, okolice Gulkajm, 54.332222° N, 20.875° E, samotne dęby w otoczeniu łąk, na Quercus robur, 7.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 9. ATPOL Bd-28, Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie, rezerwat przyrody Dęby w Krukach Pasłęckich, 54.031111° N, 19.786111° E, las grądowy, na Quercus robur, 10.07.2015, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 10. ATPOL Bd-61, Dolina Kwidzyńska, użytek ekologiczny Las Nebrowski, 53.644167° N, 18.745556° E, las łęgowy, na Salix sp., 9.05.2018, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1992).

Uwagi: plecha skorupiasta, ziarenkowata, wyraźna, jasnozielona; apotecja (0,3)0,6–1,9 mm wys. czarne, często z brązowym przyprószeniem dolnej strony główki; zarodniki 11–13,5 × 6–7 µm, dwukomórkowe, brązowe z widoczną ornamentacją ściany; wtórne metabolity porostowe: kwas rizokarpowy i epanoryna (Smith et al., 2009).

Calicium viride jest rzadkim porostem w Polsce. Występuje głównie w dużych kompleksach leśnych, w najlepiej zachowanych zbiorowiskach leśnych, na korze sędziwych drzew (Cieśliński, 2003; Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.). Jest on wpisany na listę porostów – wskaźników niżowych lasów puszczańskich w Polsce (Czyżewska & Cieśliński, 2003; Motiejūnaitė et al., 2004). Umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii VU – Narażony (Cieśliński et al., 2006). Głównym zagrożeniem dla tego gatunku są niekorzystne zmiany zachodzące w zbiorowiskach leśnych powodowane pozyskaniem drewna.

Candelaria concolor (Dicks.) Arnold s. str.

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Gf-45, Bieszczady Zachodnie, pomiędzy wsiami Komańcza i Rzepedź, drzewa przydrożne, na Tilia cordata, 17.09.1955, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-30191).

Uwagi: plecha listkowata, drobna, żółta (K–), z błyszczącą dolną stroną plechy (kora dolna wykształcona), sorediowana (Westberg & Arup, 2010, 2011).

Candelaria concolor była podawana do niedawna jako częsta w Polsce (Fałtynowicz, 2003), jednak po wyróżnieniu Candelariella pacifica M. Westb. & Arup (Westberg & Arup, 2011), jej częstość i rozmieszczenie w Polsce nie są rozpoznane. Jest to gatunek epifityczny, podawany z drzew przydrożnych (Fałtynowicz, 2003).

Catillaria croatica Zahlbr.

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Gf-11, Beskid Niski, na SW od Folusza, dolina potoku Kłopotnica, 49.6042° N, 21.3655° E, buczyna, na Fagus sylvatica, 7.09.1962, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-30027).

Uwagi: plecha skorupiasta, jasno zielonoszara, areolkowana w miejscach bez sorediów lub endofloedyczna; soralia szarozielone (w miejscach widnych zewnętrzne soredia czasem brązowawe), ograniczone, koliste, płaskie do wypukłych, lub zlewające się i tworzące sorediowaną masę; plecha i soralia nie zawierają wtórnych metabolitów porostowych (Kukwa, Łubek, et al., 2012).

Catillaria croatica rośnie na korze drzew liściastych w lasach (Kukwa, Łubek, et al., 2012; Łubek et al., 2020). Gatunek ten został podany dopiero niedawno z terenu Polski i znany jest z Puszczy Białowieskiej (Kukwa, Łubek, et al., 2012; Łubek et al., 2020), Garbu Lubawskiego, Pojezierza Olsztyńskiego, Wysoczyzny Elbląskiej [większość notowań Mycobilimbia epixanthoides (Nyl.) Vitik. et al. ex Hafellner & Türk w pracach Kukwy i Szymczyka (2006) oraz Kubiaka, Szymczyka, et al. (2010); Kukwa, mat. niepublikowane]. Gatunek nowy dla polskich Karpat.

Catillaria nigroclavata (Nyl.) J. Steiner

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-36, Pobrzeże Kaszubskie, Wierzchucińskie Błota, rezerwat „Długosz królewski w Wierzchucinie”, oddział leśny 245, 54.7981N, 18.0353° E, las mieszany, na Populus tremula, 5.08.2005, leg. M. Kukwa 4530a, det. M. Kukwa (UGDA L-12461); 2. ATPOL Ac-89, Pojezierze Kaszubskie, Trójmiejski Park Krajobrazowy, Dolina Ewy, 54.408461° N, 18.521549° E, dawny sad, na Malus domestica, 29.02.2020, leg. M. Kukwa 20914, det. M. Kukwa (UGDA L-29959); 3. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat „Skotawskie Łąki”, 54.2650° N, 17.5631° E, grupa wierzb i sosen na łące, na Salix sp., 11.04.2017, leg. M. Kukwa 19198, det. M. Kukwa (UGDA L-24114); 4. ibidem, przy jeziorze bez nazwy (na N od jeziora Lipieniec), 54.2628° N, 17.5508° E, ols, na korze gałązek Sambucus nigra, 27.06.2017, leg. M. Kukwa 19843, det. M. Kukwa (UGDA L-24228); 5. ATPOL Ad-80, Pobrzeże Kaszubskie, Gdańsk Oliwa, 54.409847° N, 18.553025° E, park, przy stawie, na Pyrus sp. 29.02.2020, leg. M. Kukwa 20879, det. M. Kukwa (UGDA L-29924); 6. ATPOL Bd-42, Równina Iławska, na W od Nowej Wsi, dolina Postolińskiej Strugi, 53.8739° N, 18.9853° E, wierzby na łące, na Salix fragilis, 21.04.2014, leg. M. Kukwa 12564, det. M. Kukwa (UGDA L-20202).

Uwagi: plecha skorupiasta, szara; owocniki ciemnobrązowe do czarnych; parafizy główkowate na szczycie, z brązowym pigmentem; worki 8-zarodnikowe; zarodniki bezbarwne, dwukomórkowe (Smith et al., 2009).

Catillaria nigroclavata jest epifitem (rzadziej bywa notowana na drewnie) podawanym z wielu regionów Polski, jednak rzadko (np. Fałtynowicz, 2003; Kukwa, 2005; Kukwa & Zduńczyk, 2011). Prawdopodobnie nie była zauważana w terenie z powodu niepozornych owocników. Dodatkowo gatunek ten mógł być mylony z Amandinea punctata (Hoffm.) Coppins & Scheid. Na Pomorzu Gdańskim i Pomorzu Zachodnim porost ten był notowany bardzo rzadko i znany jest z kilku stanowisk (Kukwa, 2005; Kukwa & Zduńczyk, 2011).

Chaenotheca brachypoda (Ach.) Tibell

Opracowanie: R. Szymczyk, A. Zalewska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-54, Wysoczyzna Choczewska, rezerwat Pużyckie Łęgi, 54.6333° N, 17.85° E, Circaeo-Alnetum, na drewnie kłody, 12.08.2015, leg., det. M. Kukwa 17055 (UGDA L-23461); 2. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, Nadleśnictwo Młynary, leśnictwo Książki, oddział leśny 57, 54.182778° N, 19.879722° E, las grądowy, na Ulmus laevis, 15.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 3. ATPOL Bd-43, Równina Iławska, na N od wsi Nowa Wieś, dolina Postolińskiej Strugi, 53.8786° N, 18.9994° E, drzewa na łące, na Salix fragilis, 21.04.2014, leg., det. M. Kukwa 12567 (UGDA L-20205); 4. ATPOL Bd-43, Równina Iławska, dolina Postolińskiej Strugi, N część wsi Nowa Wieś, 53.8775° N, 19.0033° E, las na stoku, na Sambucus nigra, 21.04.2014, leg., det. M. Kukwa 12578 (UGDA L-20216); 5. ATPOL Be-48, Pojezierze Mrągowskie, Nadleśnictwo Strzałowo, leśnictwo Jeziorko, oddział leśny 5j, 53.839444° N, 21.414722° E, las grądowy, na drewnie, 31.08.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Be-49, Pojezierze Mrągowskie, Baranowo, 53.829444° N, 21.451389° E, park wiejski, na Populus sp., 10.07.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 7. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat Borki, oddział leśny 65Ab, las łęgowy, na drewnie, 26.06.2011, leg., det. A. Zalewska (OLS L-1759); 8. ATPOL Fg-01, Roztocze Środkowe, Roztoczański Park Narodowy, między miejscowością Florianka a Zwierzyniec, 50.5694° N, 22.9911° E, wys. 250 m n.p.m., las sosnowy, na martwym Fagus sylvatica, 30.04.2006, leg., det. M. Kukwa 5057 (UGDA L-25711).

Uwagi: plecha skorupiasta, wewnętrzna, endoksyliczna lub endofloedyczna; apotecja 0,4–1,4 mm wys.; główka i trzonek pokryte żółtozielonkawym przyprószeniem; zarodniki jednokomórkowe, okrągłe, 3–4 µm śr., bezbarwne lub lekko żółte; przyprószenie zawiera kwas wulpinowy i pulwinowy (Smith et al., 2009).

Chaenotheca brachypoda w kraju występuje na rozproszonych stanowiskach (Fałtynowicz, 2003). Związana jest głównie z dobrze zachowanymi zbiorowiskami leśnymi, gdzie porasta murszejące drewno stojących kłód lub rzadziej znajdowana jest na sędziwych drzewach (Cieśliński, 2003). Rzadko jest notowana na korze starych drzew w wiejskich parkach (Kubiak, 2017). Gatunek ten jest wskaźnikiem niżowych lasów puszczańskich (Czyżewska & Cieśliński, 2003; Motiejūnaitė et al., 2004), jest również umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii EN – Wymierający (Cieśliński et al., 2006).

Chaenotheca chlorella (Ach.) Müll. Arg.

Opracowanie: R. Szymczyk, A. Zalewska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina Łeby, 54.5372° N, 18.0117° E, na Quercus robur, 28.09.2017, leg., det. M. Kukwa 19937 (UGDA L); 2. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Skotawskie Łąki, przy rzece Skotawa, 54.2625° N, 17.5594° E, ols, na Alnus glutinosa, 11.04.2017, leg., det. M. Kukwa 19240a (UGDA L-24166); 3. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, okolice Księżna, 54.188611° N, 19.865833° E, polna droga na skraju lasu, przydrożne drzewa, na Quercus robur, 8.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 4. ATPOL Bd-61, Dolina Kwidzyńska, użytek ekologiczny Las Nebrowski, 53.644167° N, 18.745556° E, las łęgowy, na Salix sp., 9.05.2018, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1992); 5. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat Borki, oddział leśny 65Ab, las łęgowy, na drewnie, 26.06.2011, leg., det. A. Zalewska (OLS L-1756); 6. ATPOL Eg-91, Roztocze Środkowe, Roztoczański Park Narodowy, na S od Zwierzyńca, rezerwat Bukowa Góra, 50.5964° N, 22.9633° E, wys. 280 m. n.p.m., buczyna, na drewnie, 30.04.2006, leg., det. M. Kukwa 5037 (UGDA L-25686); 7. ibidem, 15.09.2015, leg., det. M. Kukwa 17462 (UGDA L-21724).

Uwagi: plecha skorupiasta, wyraźna, ziarenkowata do brodawkowatej, szarozielona do zielonej; apotecja 0,7–0,9 mm wys. czarne z mocnym żółtozielonym przyprószeniem w górnej części; zarodniki okrągłe do elipsoidalnych 4,5–9 × 3–4 µm z wyraźną ornamentacją; przyprószenie zawiera kwas wulpinowy (Smith et al., 2009).

Chaenotheca chlorella jest gatunkiem bardzo rzadkim w Polsce (Fałtynowicz, 2003). Rośnie głównie w spękaniach kory starych drzew (najczęściej dębów), na drewnie złomów i drzew żyjących ale częściowo pozbawionych kory (Cieśliński, 2003). Jest on związany z lasami, głównie dobrze zachowanymi grądami (Kubiak & Sucharzewska, 2012) oraz wskaźnikiem niżowych lasów puszczańskich w Polsce (Czyżewska & Cieśliński, 2003; Motiejūnaitė et al., 2004). Porost ten jest również rzadko notowany na korze starych drzew w parkach wiejskich (Kubiak, 2017; Kubiak et al., 2016). W Polsce zaliczany jest do porostów krytycznie zagrożonych (Cieśliński et al., 2006).

Chaenotheca phaeocephala (Turner) Th. Fr.

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ae-81, Wzniesienia Górowskie, okolice Głębocka, 54.396944° N, 20.280278° E, przydrożne drzewa, na Betula pendula, 26.07.2017, leg., det. R. Szymczyk (OLS L); 2. ATPOL Ae-85, Nizina Sępopolska, okolice Gulkajm, 54.332222° N, 20.875° E, samotne dęby w otoczeniu łąk, na Quercus robur, 7.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 3. ATPOL Bc-27, Pojezierze Kaszubskie, rezerwat Orle nad Jeziorem Dużym, 54.0461° N 18.2172° E, Stellario-Carpinetum, na Quercus robur, 3.06.2018, leg., det. M. Kukwa 20019 (UGDA L-25462); 4. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, Nowica, 54.189722° N, 19.808889° E, stara stodoła, na drewnie, 15.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 5. ATPOL Be-49, Pojezierze Mrągowskie, Baranowo, 53.829722° N, 21.451389° E, park wiejski, na Populus sp., 10.07.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Bf-00, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, okolice Sztynortu, 54.136944° N, 21.675° E, zabytkowa aleja dębowa, na Quercus robur, 21.12.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-864).

Uwagi: plecha skorupiasta, wyraźna, łuseczkowata lub brodawkowato-ziarenkowata, ciemnoszara do zielonobrązowej; apotecja 0,5–1,2 mm wys.; główka purpurowo brązowa, czasami żółto przyprószona w dolnej części; zarodniki okrągłe, brązowe, 6–7 µm śr., ściana z ornamentacją; przyprószenie zawiera kwas wulpinowy (Smith et al., 2009).

Chaenotheca phaeocephala znana jest z rozproszonych stanowisk na obszarze całego kraju (Fałtynowicz, 2003). Preferuje głębokie spękania kory wiekowych drzew liściastych, głównie dębów. Rośnie w zbiorowiskach leśnych (Cieśliński, 2003), oraz rzadziej w parkach wiejskich i na pomnikowych drzewach w terenie otwartym (Kubiak et al., 2015). Umieszczony jest na czerwonej liście porostów Polski w kategorii EN – Wymierający (Cieśliński et al., 2006).

Chaenotheca trichialis (Ach.) Th. Fr.

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-54, Wysoczyzna Choczewska, rezerwat Pużyckie Łęgi, 54.6333° N, 17.85° E, Circaeo-Alnetum, na drewnie, 12.08.2015, leg., det. M. Kukwa 17035, 17036 (UGDA L-23440, 23441); 2. ibidem, na Alnus glutinosa, 12.08.2015, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Skotawskie Łąki, nad rzeką Skotawa, 54.2625° N, 17.5594° E, ols, na Alnus glutinosa, 11.04.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. rezerwat Skotawskie Łąki, S brzeg jeziora Lipieniec, 54.2594° N, 17.5558° E, las olszowy z dębem i leszczyną, na Alnus glutinosa, 27.06.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 5. ATPOL Ad-95, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Jagodno, oddział leśny 323, 54.263611° N, 19.431111° E, las łęgowy, na Salix alba, 27.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 6. ATPOL Ae-85, Nizina Sępopolska, okolice Gulkajm, 54.332222° N, 20.875° E, samotne dęby w otoczeniu łąk, na Quercus robur, 7.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 7. ATPOL Bb-09, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Torfowisko Potoczek, 54.16.36° N, 16.9531°"E, Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, na Betula pubescens i Quercus robur, 11.08.2015, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Bc-68, Bory Tucholskie, dolina rzeki Wdy, między Błędnem a Starą Rzeką, 53.6684° N, 18.3395° E, grąd, na drewnie gałęzi Quercus sp., 6.07.2004, leg., det. M. Kukwa 3368 (UGDA L-11275); 9. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, okolice Księżna, 54.188611° N, 19.865833° E, polna droga na skraju lasu, przydrożne drzewa, na Quercus robur, 8.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 10. ATPOL Bd-51, Pojezierze Starogardzkie, ok. 1 km na W od wsi Aplinki, 53.7597° N, 18.8064° E, na wolnostojącym Quercus sp., 25.10.2010, leg. M. Kukwa 8341, M. Oset, det. M. Kukwa (UGDA L-16633).

Uwagi: plecha skorupiasta, ziarenkowato łuseczkowata, zielonoszara; apotecja 1–1,9 mm wys., często z białym przyprószeniem w dolnej części główki; zarodniki jednokomórkowe, kuliste, 3–4 µm śr., brązowe; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Chaenotheca trichialis znana jest z terenu całego kraju (Fałtynowicz, 2003), gdzie związana jest głównie z głęboko spękaną korą drzew liściastych, a rzadziej z murszejącym drewnem. Gatunek notowany jest w zbiorowiskach leśnych oraz niekiedy w terenie otwartym (Cieśliński, 2003; Kubiak, 2017; Szymczyk & Zalewska, 2008). W Polsce jest zaliczany do porostów bliskich zagrożeniu (Cieśliński et al., 2006).

Cheiromycina petri D. Hawksw. & Poelt

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ge-34, Beskid Sądecki, Prehyba, polana Koszarki, las bukowy, przy drodze, na Fagus sylvatica, 31.08.1954, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-30065).

Uwagi: plecha skorupiasta, cienka, sporodochia obecne; komórki konidiotwórcze takiej samej wielkości lub nieznacznie większe od komórek konidiów; terminalne rozgałęzienia konidiów z 1–2 komórkami (Printzen, 2007).

Cheiromycina petri jest gatunkiem podanym z terenu Polski tylko z jednego stanowiska w Puszczy Białowieskiej (Kukwa et al., 2008).

Chrysothrix candelaris (L.) J. R. Laundon

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-37, Wybrzeże Słowińskie, na W od Karwi, 54.8333° N, 18.2167° E, las, na Fagus sylvatica, 12.08.1966, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-27399); 2. ATPOL Ac-89, Pojezierze Kaszubskie, Trójmiejski Park Krajobrazowy, Dolina Ewy, 54.409148° N, 18.523948° E, drzewa przy drodze leśnej, na Quercus sp., 29.02,2020, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Skotawskie Łąki, przy S brzegu jeziora Lipieniec, 54.2594°"N, 17.5558° E, las olszowy z dębem i leszczyną, na Picea abies, 27.06.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Ad-96, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, oddział 184, dolina rzeki Grabianki, 54.278611° N, 19.858056° E, żyzna buczyna, na Quercus robur, 26.06.2009, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-863); 5. ATPOL Ad-98, Równina Warmińska, rezerwat przyrody Ostoja bobrów na rzece Pasłęce, 54.243333° N, 19.858056° E, las grądowy, na Quercus robur, 10.04.2017, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Ae-85, Nizina Sępopolska, okolice Gulkajm, 54.332222° N, 20.875° E, samotne dęby w otoczeniu łąk, na Quercus robur, 7.04.2020, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 7. ATPOL Ae-94, Nizina Sępopolska, Tolko, 54.240556° N, 20.700278° E, przydrożne drzewa, na starym Quercus robur, 5.05.2015, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Bc-68, Bory Tucholskie, dolina rzeki Wdy, między Błędnem a Starą Rzeką, 53.66888889° N, 18.33972222° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 9. ibidem, 53.66805556° N, 18.33944444° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 10. ibidem, 53.66833333° N, 18.33944444° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 11. ibidem, 53.66777778° N, 18.33888889° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 12. ibidem, 53.66833333° N, 18.3388888° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 13. ibidem, 53.66611111° N, 18.33277778° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 14. ibidem, 53.66444444° N, 18.33277778° E, grąd, na Acer platanoides i Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 15. ibidem, 53.66444444° N, 18.33361111° E, grąd, od strony cyrku źródłowego, gdzie jest bardziej widno, na Tilia cordata i Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 16. ibidem, 53.66383333° N, 18.33330556° E, grąd, na Quercus sp., 6.07.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 17. ATPOL Bd-05, Wysoczyzna Elbląska, Elbląg, 54.173333° N, 19.444722° E, park leśny Bażantarnia, na Quercus robur, 20.06.2013, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 18. ATPOL Bd-06, Wysoczyzna Elbląska, okolice Pomorskiej Wsi, 54.164444° N, 19.606111° E, skraj lasu, na Quercus robur, 20.06.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 19. ATPOL Bd-28, Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie, rezerwat przyrody Dęby w Krukach Pasłęckich, 54.031667° N, 19.786111° E, las grądowy, na Quercus robur, 10.07.2013, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 20. ATPOL Bd-53, Równina Iławska, Szadowo, dolina Liwa, 53.77222222° N, 19.05694444° E, grąd, na Quercus sp., 16.04.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 21. ATPOL Bd-61, Dolina Kwidzyńska, użytek ekologiczny Las Nebrowski, 53.644167° N, 18.745556° E, las łęgowy, na Populus nigra, 9.05.2018, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 22. ATPOL Be-27, Pojezierze Mrągowskie, leśnictwo Grzybowo, oddział leśny nr 113, 53.95416667° N, 21.21666667° E, łęg, na Fraxinus excelsior, 5.07.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 23. ATPOL Be-50, Równina Olsztynka, Grazymy, 54.748056° N, 20.134444° E, drzewa przy polnej drodze, na Tilia cordata, 10.09.2014, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 24. ATPOL Bf-00, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, okolice Sztynortu, 54.136944° N, 21.675° E, zabytkowa aleja dębowa, na Quercus robur, 31.08.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-852); 25. ATPOL Eg-91, Roztocze Środkowe, Zwierzyniec, na Abies alba, 24.08.1932, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-26811).

Uwagi: plecha skorupiasta, proszkowata, jaskrawo żółta, pokryta ziarenkowatymi sorediami; w polskich okazach brak apotecjów; barwienia: K± pomarańczowy, KC± pomarańczowy, P± pomarańczowy; wtórne metabolity porostowe: kalicyna lub kwas pinastrowy, rzadko oba (Smith et al., 2009).

Chrysothrix candelaris rośnie głównie w głębokich spękaniach kory sędziwych drzew liściastych. Przeważnie notowany w dobrze zachowanych zbiorowiskach leśnych w obrębie dużych kompleksów leśnych. Radko obserwowany na samotnych wiekowych drzewach w terenie otwartym (Cieśliński, 2003; Fałtynowicz et al., 2015). Wskaźnik niżowych lasów puszczańskich w Polsce (Czyżewska & Cieśliński, 2003; Motiejūnaitė et al., 2004). Porost objęty ochroną ścisłą (Minister Środowiska, 2014), umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii CR – Krytycznie zagrożony (Cieśliński et al., 2006).

Circinaria contorta (Hoffm.) A. Nordin, Savić & Tibell [syn. Aspicilia contorta (Hoffm.) Körb.]

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-58, Pojezierze Kaszubskie, Reda, ul. Zbychowska, 54.596699° N, 18.345343° E, ma betonie, 8.05.2020, leg. M. Kukwa 21000, 21001, det. M. Kukwa (UGDA L); 2. Pradolina Łeby i Redy, Wejherowo, Nanice, przy strumieniu Cedron, 54.603861° N, 18.246176° E, na betonowej ścianie, 25.02.2020, leg. M. Kukwa 20877, det. M. Kukwa (UGDA L-29514); 3. ATPOL Ad-81, Mierzeja Wiślana, Gdańsk, ul. Kontenerowa, 54.38361111° N, 18.70027778° E, bunkier betonowy, na betonie, 7.05.2013, leg. M. Kukwa 12151, det. M. Kukwa (UGDA L-19324).

Uwagi: plecha areolkowana, w odcieniach szarości, areolki plechy oddzielone od siebie, okrągławe, niewydłużone; tarczki owocników przyprószone (Smith et al., 2009).

Circinaria contorta jest gatunkiem epilitycznym rosnącym na skałach wapiennych i betonie (Fałtynowicz, 2003; Smith et al., 2009). W Polsce podawana była z wielu regionów kraju, jednak na Pomorzu Gdańskim znana była do tej pory tylko z siedmiu stanowisk (Fałtynowicz, 2003; Fałtynowicz & Kukwa, 2006; Kukwa, Kowalewska, et al., 2012).

Evernia divaricata (L.) Ach.

Opracowanie: P. Czarnota, M. Tanona, M. Smoczyk

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL FF-23, Płaskowyż Kolbuszowski, wieś Wilcza Wola, leśny parking przy siedzibie leśnictwa Wilcza Wola, 50.3492111° N, 21.92705° E, wys. 191 m n.p.m., na korze Betula pendula, 45 cm n.p.g., na ekspozycji W-NW w miejscu nieosłoniętym; w najbliższym otoczeniu las gospodarczy sosnowy i zarośla brzozowo-grabowe, 5.05.2018 r., det. P. Czarnota (obserwacja w terenie); 2. ATPOL AE-77, Sudety, Góry Izerskie, Jakuszyce, 1,5 km na SW od Rozdroża pod Cichą Równią, przy drodze leśnej między Jelenią Łąką a schroniskiem turystycznym „Orle”, wydzielenie 214a Nadleśnictwa Szklarska Poręba, 50.82750° N, 15.39423° E, wys. 935 m n.p.m., 31.01.2020, leg., det. M. Smoczyk (Smoczyk 10077).

Uwagi: stanowisko 1. Pojedyncza plecha dł. 10 cm, z zaczątkiem plechy młodej. Dorosły okaz z wyraźnymi oznakami degeneracji w pobliżu uczepu. Stanowisko wyróżnia się w stosunku do poprzednio podawanych swoją lokalizacją na obszarze antropogenicznie przekształconym, na skraju lasu, w pobliżu zabudowań wsi. Stanowisko 2. Pięć plech o długości 8–20 cm na pniach modrzewi rosnących przy drodze leśnej, ekspozycja SE.

Gatunek dotychczas znany z rozległych i dobrze zachowanych kompleksów leśnych, który z powodu niewielkiej liczby znanych stanowisk został uznany za krytycznie zagrożony w Polsce (Cieśliński et al., 2006). Współcześnie znane są jego stanowiska w Sudetach Środkowych (Smoczyk, 2013), Karpatach (w tym w Bieszczadzkim PN i Pienińskim PN; Kościelniak & Kozik, 2010), w Tatrach Wysokich (Flakus, 2007), a także w lasach nizinnych, na terenie Puszcz: Białowieskiej (Cieśliński, 2003; Golubkov et al., 2011), Knyszyńskiej (Bystrek & Kolanko, 2000) i Piskiej (Matwiejuk, 2015; A. Ryś – inf. ustna). W regionie Kotliny Sandomierskiej nie był dotąd notowany. W polskiej części Sudetów gatunek ten do niedawna uważany był jeszcze za wymarły (Kossowska, 2003), w ostatnich latach odnaleziono stanowisko w Górach Orlickich (Smoczyk, 2013). Również w innych pasmach górskich Masywu Czeskiego znajdowane są od niedawna nowe stanowiska (Szumawa – Šoun et al., 2017; Broumovská vrchovina – Smoczyk, dane niepublikowane), świadczące o tym, że gatunek ten prawdopodobnie rekolonizuje obszary, z których wcześniej wycofał się pod wpływem wzrostu zanieczyszczenia atmosfery.

Hypogymnia tubulosa (Schaer.) Hav.

Opracowanie: K. Rutkowski

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Fd-42, Wyżyna Katowicka, Katowice, Ligota-Panewniki, przy ul. Medyków 8b, kampus Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, 50.2265494° N, 18.9547081° E, na pniu Fraxinus excelsior, 24.08.2017, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Fd-43, Wyżyna Katowicka, Katowice, Giszowiec, w pobliżu ul. Górniczego Stanu, Las Murckowski, łęg nad wyschniętym potokiem Bolina, 50.218069° N, 19.0814200° E, na gałęziach Alnus glutinosa, 9.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 3. Katowice, Brynów-Osiedle Zgrzebnioka, przy nasypie kolejowym, między torami, 130 m na S od ul. Huberta, 300 m na N od ul. 73 Pułku Piechoty, las mieszany, 50.225466° N, 19.003645 ° E, na gałęziach Acer sp. i Quercus robur, 2.03.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Fd-53, Wyżyna Katowicka, Katowice, Murcki, przy drodze leśnej, Las Murckowski, łęg nad torfowiskiem, 50.1890800° N, 19.0814200° E, na gałęziach Salix caprea, 18.06.2015, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 5. Katowice, Murcki, 870 m na E od potoku Rów Murckowski, przy ul. Beskidzkiej, 1,5 km od skrzyżowania z drogą krajową 86, Las Murckowski, łęg, 50.1705045° N, 19.0398075° E, na gałęziach Alnus glutinosa, 12.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 6. Katowice, Murcki, 1000 m na N od drogi krajowej S1 i 1000 m na E od rzeki Mleczna, przy drodze leśnej, Las Murckowski (część „Kruszowiec”), las mieszany wilgotny, 50.148218° N, 19.062527° E, na gałęziach Quercus robur, 16.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 7. Katowice, Murcki, 500 m na N od drogi krajowej S1 i 300 m na E od rzeki Mleczna, Las Murckowski (część „Kruszowiec”), łęg topolowy Populetum albae, 50.143371° N, 19.055843° E, na gałęziach Quercus robur i Alnus glutinosa, 16.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Fd-62, Równina Pszczyńska, gm. Suszec, 500 m na W od stawów w miejscowości Kobiór, 300 m na N od rezerwatu „Babczyna Dolina”, przy drodze leśnej, Lasy Pszczyńskie, las mieszany wilgotny, 50.061981° N, 18.890937° E, na gałęziach Quercus robur i Larix decidua, 22.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie).

Hypogymnia tubulosa jest gatunkiem objętym w Polsce ochroną częściową, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska (2014). Ponadto, jest wymieniona na czerwonej liście porostów Polski w kategorii NT (Cieśliński et al., 2006) oraz na czerwonej liście porostów dla województwa śląskiego w kategorii VU (Leśniański, 2012).

Hypotrachyna afrorevoluta (Krog & Swinscow) Krog & Swinscow

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Gf-11, Beskid Niski, na SW od Folusza, dolina potoku Kłopotnica, 49.6042° N, 21.3655° E, las, na Fagus sylvatica, 7.09.1962, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-29999); 2. ATPOL Gf-46, Bieszczady Zachodnie, rezerwat „Gołoborze”, 49.30510000° N, 22.24530000° E, bór jodłowy, na Abies alba, 28.04.2017, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha listkowata, szara do zielonoszarej, brzeżne odcinki zaokrąglone na końcach, gładkie, bez pseduocyfeli, z brzeżnymi rzęskami; soralia tworzące się z uwypukleń plechy (ang. pustules); miąższ plechy C+ czerwony, obecny kwas gyroforowy (Flakus & Kukwa, 2009).

Hypotrachyna afrorevoluta to epifityczny gatunek znany w Polsce do tej pory tylko z pięciu notowań (Flakus & Kukwa, 2009). Jest porostem objętym ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014).

*Intralichen christiansenii (D. Hawksw.) D. Hawksw. & M. S. Cole

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, SE część wsi Kuźnica, 54.72916667° N, 18.59472222° E, drzewa przydrożne, na Myriolecis persimilis (hymenium) rosnącej na Populus balsamifera, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20247b, det. M. Kukwa (UGDA L-29032).

Uwagi: mycelium rosnące w owocnikach lub plesze gospodarza, gładkie, bezbarwne do jasnobrązowego, rozgałęziające się w na szczycie; konidiofory o ciemniejszych komórkach grubszych ścianach ku szczytowi; konidia formujące łańcuszki, 2-komórkowe, elipsoidalne, często nieznacznie zwężone przy przegrodzie, o gładkich ścianach, jasnobrązowe, 5–8(–9) × 4–6 μm (Hawksworth, 1979; Hawksworth & Cole, 2002).

Intralichen christiansenii to grzyb naporostowy o szerokim spektrum zasiedlanych gospodarzy z wielu grup taksonomicznych. Rośnie zarówno na porostach naskalnych, epifitycznych, jak i naziemnych. (Hawksworth, 1979; Hawksworth & Cole, 2002). W Polsce jest podawany dość rzadko (Czyżewska & Kukwa, 2009; Kukwa, Kowalewska, et al., 2012), jednak z całą pewnością jest gatunkiem o wiele częstszym. Na Pomorzu Gdańskim został podany z sześciu stanowisk (Czyżewska & Kukwa, 2009; Kukwa & Flakus, 2009; Kukwa, Kowalewska, et al., 2012).

Lecania erysibe (Ach.) Mudd

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, SE część wsi Kuźnica, 54.72916667° N, 18.59472222° E, drzewa przydrożne, na Populus balsamifera, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20246, det. M. Kukwa (UGDA L-29026); 2. ATPOL Ad-70, Pojezierze Kaszubskie, Sopot, ul. Słoneczna, 54.44861111° N, 18.55305556° E, ocieniona ściana przy lesie, na betonie, 5.11.2010, leg. M. Kukwa 8345, det. J. Motiejūnaitė i M. Kukwa (UGDA L-16768).

Uwagi: plecha gęsto pokryta blastidiami, szarozielona do brązowozielonej; apotecja od pomarańczowobrązowych do ciemnobrązowych, płaskie lub nieznacznie wypukłe; epihymenium często z brązowym barwnikiem, reagującym od K nieznacznie na czerwono; parafizy bez wyraźnie poszerzonych komórek szczytowych; brzeżek plechowy z blastidiami; worki 8-zarodnikowe; zarodniki elipsoidalne, 2-komórkowe, proste, 9,7–12,2 × 2,9–3,8 μm (Reese Næsborg, 2008).

Lecania erysibe jest porostem notowanym przede wszystkim ze skał i betonu, jednak rzadko podawany był także z kory drzew i drewna w żyznych siedliskach (Reese Næsborg, 2008). Gatunek ten notowany był w Polsce z wielu stanowisk (Fałtynowicz, 2003), jednak prawdopodobnie nie zawsze prawidłowo, gdyż współczesna rewizja tego rodzaju z wąskim ujęciem tego gatunku ukazała się dopiero w pracy Reese Næsborg (2008). Na Pomorzu Gdańskim takson ten podawano rzadko, w części prac jako L. erysibe s. lat. (Fałtynowicz & Kukwa, 2006 i lit. tam cyt.). Tylko dwa notowania z Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego odnoszą się do L. erysibe s. str. (Kukwa, Kowalewska, et al., 2012). Jeden z okazów podawany w tej pracy (UGDA L-29026) został znaleziony na nietypowym substracie (kora drzewa), jednak anatomia owocników oraz morfologia plechy w pełni zgadzają z opisem podawanym przez Reese Næsborg (2008).

Lecanora thysanophora R. C. Harris

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-35, Wybrzeże Słowińskie, okolice Szklanej Huty, buczyna, na Fagus sylvatica, 21.08.1958, 13.09.1957, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-18366, 27413, 27381); 2. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, leśnictwo Bożepole, oddział leśny 171b, okolice wsi of Paraszyno, Melico-Fagetum festucetosum, na Fagus sylvatica, 17.09.1965, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-28518); 3. ATPOL Bd-06, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Dębica, oddział leśny 342, dolina Srebrnego Potoku, 54.175° N, 19.470278° E, las grądowy, na Fagus sylvatica, 2.08.2007, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-727); 4. ATPOL Bd-18, Równina Warmińska, Słobity, 54.1425° N, 19.785° E, na Fagus sylvatica, 7.10.1962, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-17999).

Uwagi: plecha skorupiasta, ograniczona na obwodzie, sorediowana, szarożółta; przedplesze na obwodzie z reguły piórkowane, w większości przypadków dobrze wykształcone; owocniki bardzo rzadkie, w polskim materiale nieobserwowane; wtórne metabolity porostowe: atranoryna, kwas usninowy, zeoryna oraz niezidentyfikowane terpenoidy „thysanophora unknowns” (Kukwa, 2005).

Lecanora thysanophora to gatunek leśny, rosnący głównie na gładkiej korze buka i graba rzadziej na dębach i jesionach (Kukwa, 2005; Zalewska, 2012). Z terenu Polski jest znany z niewielu rozporoszonych stanowisk, najprawdopodobniej częstszy (Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.).

Melanelixia subargentifera (Nyl.) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ae-90, Wzniesienia Górowskie, okolice Pieniężna, 54.242222° N, 20.136667° E, przydrożne drzewa, na Quercus robur, 22.06.2015, leg., det. R. Szymczyk (OLS L); 2. ATPOL Af-90, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Dąbrówka Mała, 54.251944° N, 21.624167° E, przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 16.11.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-849); 3. ATPOL Af-92, Kraina Węgorapy, Popioły, 54.235833° N, 21.941944° E , przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 10.10.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-770); 4. ATPOL Bc-06, Pojezierze Kaszubskie, Krzeszna Mała, 54.22611111° N, 18.06777778° E, drzewa przydrożne, na Acer platanoides, 17.02.2007, leg., det. M. Kukwa 5519 (UGDA); 5. ATPOL Bc-06, Pojezierze Kaszubskie, Węsiory, 54.23138889° N, 17.84333333° E, drzewa przydrożne, na Populus nigra, 16.06.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Bd-49, Równina Olsztynka, Florczaki, 53.843056° N, 20.021667° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 20.08.2016, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 7. ATPOL Bd-56, Równina Iławska, Szwalewo and jeziorem Urowiec, na Salix sp., 07.1997, leg., det. M. Kukwa (UGDA L-8996); 8. ATPOL Bd-57, Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie, Urowo, 53.738611° N, 19.697222° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 15.02.2017, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 9. ATPOL Be-40, Równina Olsztynka, Nowe Ramoty, 53.83000° N, 20.061667° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 20.08.2016, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 10. ATPOL Be-68, Pojezierze Mrągowskie, Stare Kiełbonki, 53.668611° N, 21.335556° E, stary cmentarz, na Fraxinus excelsior, 10.12.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-804); 11. ATPOL Be-80, Garb Lubawski, Mielno, 53.5125° N, 20.189444° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 11.08.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-813); 12. ATPOL Bf-00, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Sztynort Mały, 54.1475° N, 21.648611° E, przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 16.11.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-850); 13. ATPOL Ce-00, Wzniesienia Mławskie, Działdowo, 53.254444° N, 20.158611° E, przydrożne drzewa, na Tilia cordata, 29.10.2011, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-772); 14. ATPOL Ce-95, Kotlina Warszawska, Kępa Kikolska, 52.474167° N, 20.802778° E, przydrożne drzewa, na Populus alba, 25.01.2004, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-359).

Uwagi: plecha listkowata do 5 cm śr., brzegi plechy zwykle wznoszące się, brzeżne odcinki do 3 mm szer., płaskie, powierzchnia górna oliwkowobrązowa do ciemnobrązowej, zazwyczaj przyprószona, z hialinowymi włoskami obecnymi na końcach łatek; soralia na powierzchni łatek lub na brzegach; barwienia: kora K−, N−, rdzeń i soralia C+ czerwony, K−, KC+ czerwony, P−; wtórne metabolity porostowe: kwas lekanorowy (Smith et al., 2009).

Melanelixia subargentifera jest gatunkiem znanym z terenu całego kraju (Fałtynowicz, 2003). Rośnie na korze drzew liściastych w terenie otwartym głównie w alejach przydrożnych i na cmentarzach (Cieśliński, 2003). Umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii VU – Narażony (Cieśliński et al., 2006). Obecnie głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest intensywna wycinka drzew przydrożnych.

*Muellerella hospitans Stizenb.

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, na E od wsi Kuźnica, 54.73111111° N 18.59277778° E, wydmy z młodymi sosnami i wierzbami, na Lecania cyrtella rosnącej na korze martwych gałązek Salix sp., 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20243, det. M. Kukwa (UGDA L-29015).

Uwagi: perytecja brązowe, zagłębione w hymenium owocników gospodarza; worki wielozarodnikowe; zarodniki jednokomórkowe, brązowe, 2,5–3,5 × 2–2,5 μm (Hawksworth, 1983).

Muellerellahospitans jest grzybem naporostorowym podawanym z przedstawicieli rodzajów Bacidia De Not. i Lecania A. Massal. (Santesson et al., 2004). W Polsce gatunek ten został podany przez Bloch-Orłowską et al. (2015), jednak jako M. aff. hospitans z powodu stwierdzenia na innym, nietypowym gospodarzu (Lecanora sp.).

Nephromopsis chlorophylla (Willd.) Divackar, A. Crespo & Lumbsch [syn. Tuckermanopsis chlorophylla (Willd.) Hale]

Opracowanie: K. Rutkowski

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Fd-43, Wyżyna Katowicka, Katowice, Giszowiec, w pobliżu ul. Górniczego Stanu, Las Murckowski, łęg nad wyschniętym potokiem Bolina, 50.218069° N, 19.0814200 ° E, na gałęziach Alnus glutinosa, 9.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Fd-53, Wyżyna Katowicka, Katowice, Murcki, przy drodze leśnej, Las Murckowski, łęg nad torfowiskiem, 50.1890800° N, 19.0814200° E, na gałęziach Salix caprea, 18.06.2015, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Fd-62, Równina Pszczyńska, pow. pszczyński, gm. Suszec, 1500 m na W od stawów w miejscowości Kobiór, 500 m na N od rezerwatu „Babczyna Dolina”, przy drodze leśnej, Lasy Pszczyńskie, las mieszany wilgotny, 50.061468° N, 18.881701° E, na gałęziach Quercus robur, 22.02.2020, leg., det. K. Rutkowski (obserwacja w terenie).

Nephromopsis chlorophylla jest gatunkiem zagrożonym zarówno w Polsce (kategoria VU) (Ciesliński et al., 2006), jak i na terenie województwa śląskiego (kategoria VU) (Leśniański, 2012). Jest to takson objęty w Polsce ochrona częściową, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska (2014).

Parmelia submontana Nádv. ex Hale

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Bf-03, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat przyrody Mazury, oddział leśny 241f, nad jeziorem Piłwąg, 54.112556° N, 22.175806° E, las olchowy, na Betula sp., 21.08.2019, leg. M. Kukwa, R. Szymczyk, det. E. Ossowska (UGDA L-26574); 2. ATPOL Fb-24, Góry Bystrzyckie, Duszniki-Zdrój, Park Zdrojowy, 50.393356° N, 16.383742° E, na Tilia sp., 9.08.2016, leg. E. Ossowska 148, K. Szczepańska, A. Szczepański, det. E. Ossowska (UGDA L-24351).

Uwagi: plecha listkowata, luźnie związana z podłożem, zielonkawoszara; odcinki plechy wydłużone, rosnące w dół, zawinięte na brzegach; pseudocyfele białe, wydłużone, rozmieszczone na brzegach i powierzchni odcinków plechy; soralia koliste do wydłużonych; soredia izydiowe; dolna powierzchnia plechy czarna; chwytniki proste do widełkowato rozgałęzionych (Hale, 1987; Ossowska, 2016); barwienia: kora K+ żółty; miąższ K+ czerwony, P+ pomarańczowy; wtórne metabolity porostowe: atranoryna, kwasy salazynowy oraz konsalazynowy (Thell et al., 2011; Ossowska, 2016).

Parmelia submontana występuje na korze drzew liściastych lub iglastych (Thell et al., 2011). Okazy stwierdzone na Pojezierzu Ełckim oraz w Górach Bystrzyckich odnotowano na korze Betula sp. i Tilia sp. P. submontana jest taksonem rzadkim w Polsce, notowanym na nielicznych stanowiskach zlokalizowanych w północnej i południowej części kraju (Ossowska, 2016). Na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska (2014) jest on objęty ochroną ścisłą oraz jest umieszczony na czerwonej liście porostów Polski (kategoria VU, Narażony) (Cieśliński et al., 2006).

Parmelia pinnatifida Kurok.

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ea-89, Sudety Zachodnie, Karkonoski Park Narodowy, Pielgrzym, 50.767500° N, 15.693333° E, na skale, 25.07.2017, leg. E. Ossowska 170, M. Oset, det. E. Ossowska (UGDA L-25120); 2. ATPOL Ea-89, Sudety Zachodnie, Karkonoski Park Narodowy, Kotki, 50.768500° N, 15.700306° E, na skale, 25.07.2017, leg. E. Ossowska 174, M. Oset, det. E. Ossowska (UGDA L-25123).

Uwagi: plecha listkowata, luźno związana z podłożem, czarna lub szarobrązowa; odcinki plechy wąskie, drobne z brzegowymi, wydłużonymi pseudocyfelami, które tworzą białe obrzeżenia wokół odcinków; dolna powierzchni plechy czarna z prostymi lub widełkowato rozgałęzionymi chwytnikami (Hale, 1987; Ossowska & Kukwa, 2016); barwienia: kora K+ żółty; miąższ K+ czerwony, P+ pomarańczowy (Thell et al., 2011); wtórne metabolity porostowe: atranoryna, kwasy salazynowy i konsalazynowy, kwas lobarowy oraz kwasy tłuszczowe (Ossowska et al., 2019).

Parmelia pinnatifida preferuje podłoże skalne. Okazjonalnie plecha może również rozwinąć się na korze drzew liściastych i iglastych (Ossowska, 2016). Okazy zebrane z obszaru Sudetów Zachodnich występowały na skałach. Obecność P. pinnatifida w Polsce została po raz pierwszy stwierdzona przez Ossowską i Kukwę (2016). Jest to gatunek bardzo rzadki w Polsce, występujący wyłącznie w górach, gdzie lokalnie może być jednak częsty (Ossowska, 2016; Ossowska & Kukwa, 2016).

Pertusaria flavida (DC.) J. R. Laundon

Opracowanie: R. Szymczyk

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-46, Wysoczyzna Choczewska, okolice wsi Lublewko, 54.760556° N, 17.921944° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 15.06.2016, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-183); 2. ATPOL Ac-56, Wysoczyzna Choczewska, okolice Kostkowa, 54.673889° N, 18.019444° E, las bukowo-dębowy, na Quercus petrea, 21.07.2014, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1575).

Uwagi: plecha skorupiasta, blado lub jaskrawosiarkowożółta, czasami z bladym do ciemnoszarego obrzeżeniem plechy. Izydia liczne, proste, kuliste lub krótko cylindryczno-maczugowate; apotecja bardzo rzadkie, od 2 do 5 zanurzone w półkolistych brodawkach; zarodniki jednokomórkowe 60–100 × 25–40 µm; barwienia: C+ pomarańczowy, K−, KC+ pomarańczowy, P−, UV+ jasnopomarańczowy lub żółtopomarańczowy; wtórne metabolity porostowe: kwas tiofaninowy i inna niezidentyfikowana substancja (Smith et al., 2009).

Pertusaria flavida to gatunek związany głównie z terenami leśnymi, rzadziej obrzeżami polan lub leśnych dróg. Rośnie na korze sędziwych drzew głownie dębów i buków (Cieśliński, 2003; Zalewska, 2012). Gatunek ten jest wskaźnikiem niżowych lasów puszczańskich (Czyżewska & Cieśliński, 2003; Motiejūnaitė et al., 2004) i został umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii EN – Wymierający (Cieśliński et al., 2006).

Pertusaria pertusa (L.) Tuck.

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, R. Szymczyk, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-45, Pobrzeże Kaszubskie, Kurowo, 54.738772° N, 17.821247° E, przydrożne drzewa, na Ulmus sp., 17.09.2018, leg. E. Ossowska 357, M. Kukwa, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25989); 2. ATPOL Ac-46, Pobrzeże Kaszubskie, w pobliżu wsi Kurowo, 54.738906° N, 17.820864° E, przydrożne drzewa, na Ulmus sp., 17.09.2018, leg. E. Ossowska 353, M. Kukwa, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25989); 3. ATPOL Bd-08, Równina Warmińska, okolice Księżna, 54.188611° N, 19.865833° E, polna droga na skraju lasu, przydrożne drzewa, na Quercus robur, 8.05.2020, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L); 4. ATPOL Bd-16, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Zalesie, oddział leśny 416m, 54.119444° N, 19.555278° E, las grądowy, na Fagus sylvatica i Quercus robur, 20.04.2020, leg., det. R. Szymczyk (OLS L).

Uwagi: plecha skorupiasta, szara do zielonawoszarej; apotecja po kilka w brodawkach plechy, które są wypukłe i często zwężone u podstawy; worki 2-zarodnikowe; askospory 120–330 × 35–90 µm; grubość ścian 7–15 µm; barwienia: plecha K+ żółty lub żółtopomarańczowy, P+ pomarańczowoczerwony, UV+ pomarańczowy; wtórne metabolity porostowe: koronaton, kwasy stiktowy oraz norstiktowy (Smith et al., 2009).

Pertusaria pertusa rozwija się na gładkiej lub szorstkiej korze drzew liściastych, rzadziej na skałach (Smith et al., 2009). Okazy zebrane na Pobrzeżu Kaszubskim odnotowano na korze Ulmus sp. Jest taksonem dość częstym w Polsce i posiada potwierdzone stanowiska w całym kraju (Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.; Fałtynowicz et al., 2018; Szymczyk & Kukwa, 2008), niemniej P. pertusa znajduje się na czerwonej liście porostów w Polsce w kategorii Narażony (VU) (Cieśliński et al., 2006).

Phaeophysciaciliata (Hoffm.) Moberg

Opracowanie: M. Kukwa, D. Kubiak

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-86, Pojezierze Kaszubskie, leśnictwo Bilowo, przy Kartuzach, las bukowo-dębowy z sosną i grabem, na Carpinus betulus, 4.04.1959, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-30148); 2. ATPOL Be-63, Pojezierze Olsztyńskie, Nadleśnictwo Nowe Ramuki, oddział leśny 215, 53.65675° N, 20.52763° E, grąd, na Populus tremula, 25.04.19597, leg., det. D. Kubiak (OLTC L-215).

Uwagi: plecha podobna do Ph. orbicularis (Neck.) Moberg, jednak bez soraliów, ale z licznymi owocnikami wytwarzającym rzęski na spodniej stronie brzeżka (Moberg, 2002).

Phaeophysciaciliata rośnie najczęściej na korze drzew w miejscach otwartych, rzadziej na skałach (Fałtynowicz, 2003; Moberg, 2002). W Polsce gatunek ten był podawany z wielu regionów Polski, jednak nie można go uznać za gatunek częsty, a na północy kraju jest porostem bardzo rzadkim (Fałtynowicz, 2003). Według Cieślińskiego et al. (2006) jest gatunkiem wymierającym w kraju (kategoria EN). Na Pomorzu Gdańskim został odnotowany do tej pory tylko raz (Fałtynowicz, 1992).

Physconia distorta (With.) J. R. Laundon

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, R. Szymczyk, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-45, Pobrzeże Kaszubskie, Kurowo, 54.738772° N, 17.821247° E, przydrożne drzewa, na Ulmus sp., 17.09.2018, leg. E. Ossowska 358, M. Kukwa, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25990); 2. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina rzeki Łeby, 54.535953° N, 18.006256° E, przydrożne drzewa, na Quercus sp., 23.08.2018, leg. E. Ossowska 271, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25916); 3. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina rzeki Łeby, 54.536192° N, 18.006264° E, przydrożne drzewa, na Acer sp., 23.08.2018, leg. E. Ossowska 284, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25926); 4. ATPOL Ac-76, Pojezierze Kaszubskie, Tłuczewo, dolina rzeki Łeby, 54.464497° N, 17.968917° E, przydrożne drzewa, na Acer negundo, 23.08.2018, leg. E. Ossowska 329, B. Hajek, det. M. Kukwa (UGDA L-25970); 5. ATPOL Ad-89, Równina Warmińska, Zakrzewiec, 54.350278° N, 19.946944° E, przydrożne drzewa, na Tilia cordata, 22.06.2015, leg., det. R. Szymczyk (OLS L); 6. ATPOL Ae-90, Wzniesienia Górowskie, okolice Pieniężna, 54.252500° N, 20.128611° E, przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 22.06.2015, leg., det. R. Szymczyk (OLS L).

Uwagi: plecha listkowata, szara do ciemnobrązowej, białawo przyprószona przynajmniej na końcach odcinków; sorediów i izydiów brak; dolna powierzchni plechy czarna, na obwodzie jaśniejsza; chwytniki czarne, szczotkowato rozgałęzione; apotecja lekanorowe, liczne, tarczka biało-szara, przyprószona; zarodniki 2-komorowe, brunatne, 25–38 × 13–20 µm; barwienie: negatywne (Smith et al., 2009).

Physconia distorta rośnie głównie na korze przydrożnych drzew liściastych, czasami na powierzchni skał (Smith et al., 2009). Okazy zebrane na Pobrzeżu i Pojezierzu Kaszubskim występowały na korze drzew Acer sp., Ulmus sp. oraz Quercus sp. Physconia distorta jest rozproszona w Polsce i lokalnie może być częsta. Jednak w Polsce środkowej jest gatunkiem wymarłym (m.in. Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.; Fałtynowicz et al., 2018), jednak została ujęta w czerwonej liście porostów Polski jako gatunek Wymierający (EN) (Cieśliński et al., 2006).

Pleurosticta acetabulum (Neck.) Elix & Lumbsch

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, R. Szymczyk, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-45, Pobrzeże Kaszubskie, Kurowo, 54.738772° N, 17.821247° E, przydrożne drzewa, na Ulmus sp., 17.09.2018, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Ac-46, Pojezierze Kaszubskie, w pobliżu wsi Osiek, dolina rzeki Łeby, 54.481939° N, 17.966722° E, przydrożne drzewa, na Acer platanoides, 23.08.2018, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Ac-46, Pojezierze Kaszubskie, Tłuczewo, dolina rzeki Łeby, 54.464497° N, 17.968892° E, przydrożne drzewa, na Acer negundo, 23.08.2018, det. E. Ossowska, M. Kukwa, B. Hajek (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina Łeby, 54.537222° N, 18.011667° E, drzewa przydrożne, na Acer platanoides, 28.06.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 5. ATPOL Ac-89, Pobrzeże Kaszubskie, Gdańsk Oliwa, ul. Abrahama, blisko doliny Samborowo, drzewa przydrożne, na Tilia cordata, 1.08.2004, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Ad-80, Pobrzeże Kaszubskie, Gdańsk Przymorze, ul. Kołobrzeska, 54.404333° N, 18.592944° E, drzewa przydrożne, na Populus sp., 20.06.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 7. ATPOL Ad-95, Wysoczyzna Elbląska, okolice Suchacza, 54.273611° N, 19.437778° E, polna droga, przydrożne drzewa, na Aesculus hippocastanum, 26.07.2019, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 8. ATPOL Bc-06, Pojezierze Kaszubskie, Węsiory, 54.231389° N, 17.843333° E, drzewa przydrożne, na Populus nigra, 16.06.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 9. ATPOL Bc-07, Pojezierze Kaszubskie, Grabowska Huta, drzewa w miejscu otwartym, na Tilia cordata, 15.05.2001, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 10. ATPOL Bc-27, Pojezierze Kaszubskie, Zamek Kiszewski, koło Starej Kiszewy, drzewa przy NE stronie zamku pokrzyżackiego, na Acer platanoides, 19.05.2003, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 11. ATPOL Bc-53, Bory Tucholskie, Chojniczki, 53.744167° N, 17.545833° E, drzewa przydrożne, na Acer platanoides, 11.02.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); Stary Młyn, 53.757222° N, 17.515278° E, drzewa przydrożne, na Populus nigra, 11.02.2006, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 12. ATPOL Bd-12, Dolina Kwidzyńska, Kwidzyń, ul. Furmańska, na Acer platanoides, 8.08.2001, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 13. cmentarz, ul. Malborska, na Acer platanoides, 8.08.2002, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 14. ATPOL Bd-23, Równina Iławska, między Gościszewem a Koniecwałdem, przy torach kolejowych, teren otwarty, na Fraxinus excelsior, 18.03.2001, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 15. ATPOL Bd-34, Równina Iławska, E od wsi Szramowo, 53.916667° N, 19.177778° E, drzewa przydrożne, na Populus nigra, 7.08.2005, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 16. ATPOL Bd-35, Równina Iławska, Sójki, 53.938056° N, 19.410278° E, drzewa przydrożne, na Quercus sp., 20.12.2010, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha listkowata, duża, o średnicy do 30 cm, szarozielona, często przyprószona; odcinki plechy zaokrąglone lub karbowane; dolna powierzchnia plechy brązowa, na obwodzie jaśniejsza; chwytniki proste; apotecja lekanorowe częste, tarczki ciemnobrunatne, brzeżek pomarszczony lub pofałdowany (Smith et al., 2009; Westberg & Thell, 2011); barwienie: K+ żółty przechodzący w pomarańczowoczerwony, P+ pomarańczowożółty; wtórne metabolity porostowe: kwas norstiktowy (Westberg & Thell, 2011).

Pleurosticta acetabulum występuje w Europie głównie na korze przydrożnych lub samotnych drzew liściastych lub rzadziej szpilkowych (Westberg & Thell, 2011). Okazy z Pobrzeża i Pojezierza Kaszubskiego zaobserwowano na korze Acer sp. oraz Ulmus sp. Pleurosticta acetabulum dotychczas uznawana była, za gatunek rozpowszechniony w Polsce (m.in. Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.). Jednak w związku z wycinką drzew przydrożnych, zaobserwowano zanikanie tego gatunku w niektórych regionach kraju. Najnowsze opracowania wskazują, że takson ten najczęściej występuje na zachodzie i północy Polski (m.in. Szymczyk & Kukwa, 2018). Jest on objęty ochroną częściową oraz znajduje się na czerwonej liście porostów w Polsce, w kategorii gatunków Wymierających – EN (Cieśliński et al., 2006).

Psilolechia lucida (Ach.) M. Choisy

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-46, Wysoczyzna Choczewska, dolina Bychowskiej Strugi, 54.758333° N, 17.970556° E, grąd, głazy nad rzeką, 14.06.2016, leg., det. R. Szymczyk (OLS L); 2. ATPOL Ad-96, Wysoczyzna Elbląska, rezerwat Dolina Stradanki, 54.272778° N, 19.560833° E, grąd, szyje korzeniowe Carpinus betulus, 26.04.2012, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1492); 3. ATPOL Bb-18, Wysoczyzna Polanowska, Rzeczyca Mała, 54.115833° N, 16.778333° E, teren leśnego pensjonatu Rzeczyca, na kamiennym murku, 6.06.2018, leg., det. R. Szymczyk (OLS L); 4. ATPOL Bc-07, Pojezierze Kaszubskie, okolice wsi Szumleś, 54.15916667° N, 18.22388889° E, teren otwarty, koło stawu, na głazie, 8.05.2008, leg. M. Kukwa 5972, M. Buliński, J. Zarembska, det. M. Kukwa (UGDA L-16519); 5. ATPOL Bc-70, Pojezierze Krajeńskie, Prusinowo, kościół, ceglane mury, na zaprawie, 07.1998, leg., det. M. Kukwa (UGDA L-9107); 6. ATPOL Bd-43, Równina Iławska, pomiędzy Szadowem a Trzcianem, 53.7875° N, 19.04305556° E, miejsce otwarte, na głazie, 28.03.2005, leg., det. M. Kukwa 3842 (UGDA L-11869); 7. ATPOL Fb-06, Góry Sowie, Srebrna Góra, mury przy fortecy, 50.57555556° N, 16.64583333°, miejsce ocienione, na skale, 22.04.2004, leg., det. M. Kukwa 3106 (UGDA L-10292); 8. ok. 2 km na N od Nowej Wsi Kłodzkiej, W stok góry Wielki Chochoł, 50.58166667° N, 16.62277778° E, buczyna, na skale, 22.04.2004, leg., det. M. Kukwa 3118 (UGDA L-10801); 9. ATPOL Ge-22, Gorce, Ochotnica Dolna, 49.53000° N, 20.355556° E, zbocza góry Twarogi, las liściasty, na skale, 12.09.2014, leg., det. R. Szymczyk (OLS L-1680).

Uwagi: plecha skorupiasta, proszkowata do lekko granulowanej, jasnożółta do zielonożółtej; apotecja raczej rzadkie, 0,1–0,3 mm śr., wypukłe, żółtozielone do żółtopomarańczowych; zarodniki jednokomórkowe 4–7 × 1–2 µm; barwienia: C−, K−, KC−, P−, UV+ pomarańczowy; wtórne metabolity porostowe: kwas ryzokarpowy (Smith et al., 2009).

Psilolechia lucida jest częsta w górach, ale występuje również na niżu na rozproszonych stanowiskach (Czyżewska, 2020; Fałtynowicz, 2003). Porasta głownie głazy w miejscach cienistych i wilgotnych oraz rzadziej szyje korzeniowe (Cieśliński, 2003; Fałtynowicz et al., 2015). Gatunek umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii LC – Słabo zagrożony (Cieśliński et al., 2006).

Psoroglaena abscondita (Coppins & Vězda) Hafellner & Türk (syn. Macentina abscondita Coppins & Vězda)

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ac-68, Pojezierze Kaszubskie, Trójmiejski Park Krajobrazowy, oddział leśny 162, na SE od Redy, 54.59017° N, 18.350701° E, buczyna, na Sambucus nigra, 20.04.2020, leg. M. Kukwa 20932, det. M. Kukwa (UGDA L).

Uwagi: plecha bardzo cienka, proszkowata, ciemnozielona; perytecja do ok. 0,12 mm średnicy, jasnobrązowe kiedy suche, żółtopomarańczowe lub prawie przeźroczyste w stanie uwodnionym; worki 8-zarodnikowe; zarodniki (2–)4-komórkowe, bezbarwne 12–20 × 3,5–4,5 μm (Kubiak, 2003; Smith et al., 2009).

Psoroglaena abscondita jest porostem epifitycznym, który często jest podawany z kory Sambucus nigra (Kubiak, 2003; Smith et al., 2009). W Polsce znany jest z nielicznych stanowisk (Hachułka, 2005; Kubiak, 2003; Kubiak & Szczepkowski, 2006; Kubiak, Szymczyk, et al., 2010; Kukwa, 2005; Kukwa & Zduńczyk, 2011; Sparrius, 2003). Na Pomorzu Gdańskim znany był do tej pory tylko z dwóch notowań (Kukwa, 2005; Kukwa & Zduńczyk, 2011).

Psoroglaena dictyospora (Orange) H. Harada

Opracowanie: D. Kubiak

Wykaz stanowisk: ATPOL Bd-59, Pojezierze Olsztyńskie, Nadleśnictwo Miłomłyn, oddział leśny 106b, rezerwat przyrody „Sosny Taborskie”, 53.77027° N, 20.02166° E, starodrzew dębowy, na korze Quercus robur (podstawa pnia), 30.08.2015, leg., det. D. Kubiak (OLTC L-3623).

Uwagi: rodzaj Psoroglaena Müll. Arg. wyróżnia się spośród innych przedstawicieli Verrucariales epifitycznym siedliskiem oraz jasnymi (do ciemnobrązowych, ale nigdy nie czarnych) perytecjami oraz brakiem inwolukrelum. Psoroglaena dictyospora różni się od pozostałych przedstawicieli tego rodzaju stwierdzonych na korze drzew w Polsce, tj. P. stigonemoides (Orange) Henssen i P. abscondita (Coppins & Vězda) Hafellner & Türk (Fałtynowicz & Kossowska, 2016), wielokomórkowymi zarodnikami, wytwarzającymi zarówno przegrody poprzeczne jak i podłużne (Orange, 1991).

Psoroglaena dictyospora jest znana w kraju z kilku stanowisk w północno-wschodniej i południowo-wschodniej części kraju (Czarnota, 2016; Czarnota et al., 2018; Kubiak, 2013; Zalewska, 2012).

Punctelia subrudecta (Nyl.) Krog

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ac-45, Pobrzeże Kaszubskie, Kurowo, 54.740092° N, 17.816064° E, przydrożne drzewa, na Quercus sp., 17.09.2018, det. E. Ossowska, M. Kukwa, B. Hajek (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha listkowata, jasnożółtoszara do brunatnoszarej, na powierzchni plechy obecne punktowe pseudocyfele; soralia drobne, koliste, wyraźnie oddzielone, rozmieszczone w centrum odcinków plechy, bardzo rzadko na brzegu odcinków; dolna powierzchnia plechy jasnobrązowa lub szarobrązowa z jasnymi chwytnikami (Smith et al., 2009; Szymczyk et al., 2015); barwienia: kora górna K+ żółty; miąższ C+ czerwony; wtórne metabolity porostowe: kwas lekanorowy oraz atranoryna (Szymczyk et al., 2015).

Punctelia subrudecta rośnie na korze drzew liściastych, rzadziej na drzewach iglastych, zarówno w lasach, jak i w terenie otwartym (Szymczyk et al., 2015). Okazy zaobserwowane na obszarze Pobrzeża Kaszubskiego występowały na korze Quercus sp. Takson ten jest rzadki w Polsce. Występuje głównie w części południowej oraz południowo-wschodniej kraju (Szymczyk et al., 2015). W Polsce północnej był podawany tylko z kilku stanowisk m.in. z obszaru Pojezierzy Iławskiego oraz Olsztyńskiego (Szymczyk et al., 2015). Punctelia subrudecta jest objęta ochroną ścisłą. Dodatkowo znajduje się ona na czerwonych listach porostów Polski, w kategorii Narażony (VU), oraz Pomorza Gdańskiego w kategorii Krytycznie zagrożony (CR) (Cieśliński et al., 2006; Fałtynowicz & Kukwa, 2006).

Ramalina fraxinea (L.) Ach.

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina rzeki Łeby, 54.536192° N, 18.006264° E, przydrożne drzewa, na Acer sp., 23.08.2018, det. E. Ossowska, M. Kukwa, B. Hajek (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Ac-76, Pojezierze Kaszubskie, Tłuczewo, dolina rzeki Łeby, 54.464497° N, 17.968917° E, przydrożne drzewa, na Acer negundo, 23.08.2018, det. E. Ossowska, M. Kukwa, B. Hajek (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Bf-14, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat przyrody Mazury, 54.105833° N, 22.229722° E, przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 21.08.2019, leg. M. Kukwa, R. Szymczyk, det. M. Kukwa (UGDA L-26572).

Uwagi: plecha krzaczkowata, odstająca lub zwisająca, szarozielona lub oliwkowa; odcinki plechy wydłużone, dołeczkowate lub siateczkowate; na powierzchni plechy obecne białe, zaokrąglone lub owalne pseudocyfele; apotecja lekanorowe, rozmieszczone zazwyczaj na brzegach lub na powierzchni plechy; tarczka szarozielona lub bladocielista, brzeżek cienki; zarodniki dwukomórkowe, elipsoidalne lub wrzecionowate, proste, 10–17 × 4–7 µm; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Ramalina fraxinea rośnie na korze przydrożnych lub samotnych drzew liściastych. Okazy zaobserwowane na Pojezierzach Kaszubskim i Ełckim występowały na korze Acer sp. oraz Fraxinus excelsior. Gatunek ten dotychczas uznawany był za pospolity w skali kraju (por. Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.). Jest on jednak bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza i dlatego staje się coraz rzadszym w Polsce. Ponadto, jego populacje maleją z powodu wycinki drzew przydrożnych. Ramalina fraxinea jest objęta ochroną ścisłą. Ponadto znajduje się na czerwonej liście porostów Polski (kategoria EN, Wymierający) oraz Pomorza Gdańskiego (kategoria VU, Narażony) (Cieśliński et al., 2006; Fałtynowicz & Kukwa, 2006).

Ramalina fastigiata (Pers.) Ach.

Opracowanie: E. Ossowska, B. Hajek, J. Jaskólska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina rzeki Łeby, 54.536192° N, 18.006264° E, przydrożne drzewa, na Acer sp., 23.08.2018, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Ac-76, Pojezierze Kaszubskie, Tłuczewo, dolina rzeki Łeby, 54.464497° N, 17.968917° E, przydrożne drzewa, na Acer negundo, 23.08.2018, det. E. Ossowska, M. Kukwa, B. Hajek (obserwacja w terenie); 3. ATPOL Bd-10, Pojezierze Starogardzkie, Turze, nad jeziorem Damaszka, 54.094033° N, 18.622297° E, przydrożne drzewa, na Quercus sp. 16.08.2018, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. ATPOL Bf-14, Pojezierze Ełckie, Puszcza Borecka, rezerwat przyrody Mazury, 54.105833° N, 22.229722° E, przydrożne drzewa, na Fraxinus excelsior, 21.08.2019, leg. M. Kukwa, R. Szymczyk, det. M. Kukwa (UGDA L-26571).

Uwagi: plecha krzaczkowata, zwisająca albo odstająca od podłoża, oliwkowa do szarozielonej; odcinki plechy widełkowato lub nieregularnie rozgałęzione, na ich szczytach obecne lekanorowe apotecja; tarczki apotecjów brunatnożółtawe, delikatnie przyprószone, wklęsłe u młodych okazów, z czasem płaskie do wypukłych; brzeżek plechowy początkowo gruby, później zanikający; zarodniki bezbarwne, wrzecionowate lub elipsoidalne, 12–18 × 5–7 µm; barwienia: negatywne (Smith et al., 2009).

Ramalina fastigiata rośnie głównie na pniach lub gałęziach drzew w miejscach słonecznych, a rzadko również na powierzchni skał (Smith et al., 2009). Okazy wymienione powyżej stwierdzono na korze Acer sp., Fraxinus excelsior oraz Quercus sp. Gatunek ten dotychczas był uważany za częsty w całej Polsce i podawany m.in. ze Wzniesień Łódzkich (por. Fałtynowicz, 2003 i lit. tam cyt.; Hachułka, 2005; Kubiak & Szczepkowski, 2006), jednakże obecnie jest on coraz rzadszy, głównie z powodu wycinki drzew przydrożnych. Ramalina fastigiata jest objęta ochroną ścisłą oraz znajduje się na czerwonej liście porostów Polski (kategoria EN, Wymierający) oraz Pomorza Gdańskiego (kategoria VU, Narażony) (Cieśliński et al., 2006; Fałtynowicz & Kukwa, 2006).

Scythioria phlogina (Ach.) S. Y. Kondr., Kärnefelt, Elix, A. Thell & Hur [syn. Caloplaca phlogina (Nyl.) Flagey]

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ad-40, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, SE część Kuźnicy, 54.72916667° N, 18.59472222° E, drzewa przydrożne, na Populus balsamifera, 14.07.2019, leg. M. Kukwa 20248, det. M. Kukwa (UGDA L-29034); 2. ATPOL Ad-49, Półwysep Helski, Nadmorski Park Krajobrazowy, na SE od Chałup, oddział leśny nr 9H, 54.752491° N, 18.533442° E, grupa Populus × canadensis i Sorbus aucuparia w borze sosnowym, na Populus × canadensis, 15.08.2019, leg. M. Kukwa 20648, 20650, det. M. Kukwa (UGDA L-29150, 29153).

Uwagi: plecha cienka, z areolkami prawie całkowicie rozpadającymi się na soredia; soredia (25–)30–50(–60) μm, szare do zielonoszarych; owocniki z żółtą lub żółtopomarańczową tarczką; brzeżek plechowy sorediowany bądź niesorediowany, koloru plechy; worki 8-zarodnikowe; zarodniki 2-komórkowe z wyraźna przegrodą (9–)10–13(–1,5) × (4,0–)4,2–6,0(–7,3) μm, przegroda (2,5–)2,9–4,0(–4,2) μm (Arup, 2006).

Do niedawna ten epifityczny gatunek uznawany był za synonim Caloplaca citrina (Hoffm.) Th. Fr. (np. Arup, 2006; Fałtynowicz, 2003), stąd jego rozmieszczenie w Polsce wymaga dalszych badań. Na Pomorzu Gdańskim był znany do tej pory tylko z jednego notowania w Borach Tucholskich (Kukwa, Kowalewska, et al., 2012).

Stereocaulon nanodes Tuck.

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ac-68, Pradolina Łeby i Redy, Reda, 54.591034° N, 18.355756° E, nieużywany nasyp kolejowy, na kamyku, 12.05.2020, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha pierwotna trwała, złożona z wachlarzykowatych w kształcie fyllokladiów z wiekiem rozgałęziających się; fyllokladia sorediowane na spodniej stronie; pseudopodecja rzadkie, do 1 cm wysokości, spłaszczone, sorediowane; zawiera atranorynę i kwas lobariowy (Oset, 2014).

Stereocaulon nanodes jest gatunkiem epilitycznym znanym z nielicznych stanowisk w Polsce, zwłaszcza na północy kraju (Oset, 2014). Umieszczony został na czerwonej liście porostów zagrożonych w Polsce w kategorii Wymierający (EN) (Cieśliński et al., 2006). Ponadto jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014). Prezentowane stanowisko jest czwartym notowaniem na Pomorzu Gdańskim.

Trapeliopsis gelatinosa (Flörke) Coppins & P. James

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: ATPOL Ac-68, Pojezierze Kaszubskie, Trójmiejski Park Krajobrazowy, oddział leśny nr 162, na SE od Redy, 54.587949° N, 18.347413° E, przy drodze w buczynie, na glebie, 8.05.2020, leg. M. Kukwa 20974, 20975, det. M. Kukwa (UGDA L).

Uwagi: plecha cienka, błonkowata, ciemno zielonobrązowa do zielonoszarej, często sorediowana (zwłaszcza kiedy tylko z nielicznymi owocnikami lub w stanie płonnym); soralia jasnozielone, nieregularne, często zlewające się; apotecja płaskie, przylegające do plechy, z wyraźnie jaśniejszym brzeżkiem, lub brzeżek zanikający; tarczki ciemno zielonoszare do szaroczarnych (Smith et al., 2009).

Trapeliopsis gelatinosa to porost naziemny lub epiksyliczny, który w Polsce podawany był przede wszystkim z południowej części Polski (Fałtynowicz, 2003; Fałtynowicz et al., 2000; Kukwa, 2000). Na Pomorzu Gdańskim został odnotowany z pięciu stanowisk (Fałtynowicz et al., 2000; Kukwa, 2000, 2005), jednak zawsze w stanie płonnym, co tak naprawdę uniemożliwia jego odróżnienie od T. aeneofusca (Flörke ex Flot.) Coppins & P. James (Smith et al., 2009). Prezentowane w tej pracy stanowisko odnosi się do materiału z licznymi owocnikami. Trapeliopsis gelatinosa posiada w Polsce status Bliski zagrożenia (NT) (Cieśliński et al., 2006).

*Tremella hypogymniae Diederich & M. S. Christ.

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-68, Pojezierze Kaszubskie, Trójmiejski Park Krajobrazowy, lewy brzeg doliny Zagórskiej Strugi, na Hypogymnia physodes rosnącej na Fagus sylvatica, 8.05.1960, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-16436); 2. ATPOL Gg-60, Bieszczady Zachodnie, Nadleśnictwo Stuposiany, leśnictwo Dźwiniacz, oddział leśny 161b, 49.113056° N, 22.744444° E, buczyna, na Hypogymnia physodes rosnącej na Acer pseudoplatanus, 8.05.2019, leg., det. R. Szymczyk (UGDA L).

Uwagi: grzyb pasożytniczy, indukuje powstawanie galasów na powierzchni plechy Hypogymnia physodes i H. tubulosa; galasy częste, bladożółte, różowawe lub brązowopomarańczowe; owocniki sporadyczne, pomarańczowe lub brązowe, lekko móżdżkowate w kształcie, galaretowate; zarodniki gładkie, hyalinowe, kuliste (4,1–)5,1–7,9(–8,3) × (4,9–)5,9–9,3(–10) µm. (Pippola & Kotiranta, 2008).

Tremella hypogymniae pomimo, że była w Polsce podawana zaledwie z kilkunastu stanowisk (Czyżewska & Kukwa, 2009), jest najprawdopodobniej gatunkiem częstym.

*Tremella phaeophysciae Diederich & M. S. Christ.

Opracowanie: R. Szymczyk, A. Zalewska, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-66, Pojezierze Kaszubskie, Paraszyno, dolina Łeby, 54.53722222° N, 18.01166667° E, przydrożne drzewa, na Phaeophyscia orbicularis rosnącej na Acer platanoides, 28.09.2017, leg., det. M. Kukwa 19933 (UGDA L); 2. ATPOL Be-37, Pojezierze Mrągowskie, okolice Polskiej Wsi, 53.904444° N, 21.259167° E, przydrożne drzewa, na Phaeophyscia orbicularis, 20.08.2008, leg. A. Zbień, det. R. Szymczyk, A. Zalewska (OLS L-846); 3. ATPOL Eb-08, Kotlina Żmigrodzka, przy drodze pomiędzy Żmigrodem a Duklą, na Phaeophyscia orbicularis rosnącej na Salix sp., 12.07.1959, leg. T. Sulma, det. M. Kukwa (UGDA L-29384).

Uwagi: grzyb pasożytniczy, wywołujący powstawanie galasów na powierzchni plechy Phaeophyscia orbicularis; galasy oliwkowe, czerwonobrązowe, brązowe lub czarnobrązowe, kuliste lub eliptyczne o średnicy 0,1–1,5 mm; powierzchnia galaretowata, gładka lub lekko pomarszczona; zarodniki gładkie, hyalinowe do bladobrązowych (4,2–)5–7,8(–9,1) × (4,5–)5,7–8,1(–9,4) µm.

Tremella phaeophysciae jest znana z kilku rozproszonych stanowisk w Polsce (Czyżewska & Kukwa, 2009).

Vulpicida pinastri (Scop.) J.-E. Mattsson & M. J. Lai

Opracowanie: R. Szymczyk, M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-36, Pobrzeże Kaszubskie, Wierzchucińskie Błota, rezerwat Długosz królewski w Wierzchucinie, oddział leśny 244, 54.79805556° N, 18.03527778° E, na pomoście drewnianym, nad kanałem melioracyjnym, 5.08.2005, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 2. ATPOL Ac-93, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Skotawskie Łąki, 54.265° N, 17.56305556° E, grupa wierzb i sosen na łące, na Pinus sylvestris, 11.04.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 3. ibidem, 54.2675° N, 17.56027778° E, ols, na Alnus glutinosa, 11.04.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 4. ibidem, 54.2675° N, 17.56027778° E, na Betula pendula, 11.04.2017, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 5. ATPOL Ad-87, Wysoczyzna Elbląska, Nadleśnictwo Elbląg, leśnictwo Nowy Wiek, oddział leśny 4Ab, 54.345278° N, 19.656389° E, ols, na Alnus glutinosa, 8.07.2014, det. R. Szymczyk (obserwacja w terenie); 6. ATPOL Bb-09, Wysoczyzna Polanowska, rezerwat Torfowisko Potoczek, 54.16277778° N, 16.955° E, Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, na drewnie kłody, 11.08.2015, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie); 7. ibidem, 54.165° N, 16.95194444° E, Vaccinio uliginosi-Pinetum, na stojącym drewnie, 11.08.2015, det. M. Kukwa (obserwacja w terenie).

Uwagi: plecha listkowata, 1–2 cm śr., tworząca nieregularne rozetki, jasnożółta lub zielonożółta; brzeżne odcinki 1–3 mm szer. z zaokrąglonymi końcami; soralia jasnożółte, obecne na brzegach odcinków; chwytniki brązowo-białe, rozgałęzione; apotecja bardzo rzadkie, czerwonobrunatne do 3 mm śr.; reakcji barwnych brak; wtórne metabolity porostowe: kwas pinastrowy, kwas usninowy, kwas wulpinowy, zeoryna (Smith et al., 2009).

Vulpicida pinastri to gatunek znany z rozproszonych stanowisk w całej Polsce (Fałtynowicz, 2003). Związany jest głównie z borami sosnowymi (Cieśliński, 2003). Porost ten jest objęty ochroną częściową (Rozporządzenie Ministra Środowiska, 2014) oraz umieszczony na czerwonej liście porostów Polski w kategorii NT – Bliski zagrożenia (Cieśliński et al., 2006).

Xanthocarpia crenulatella (Nyl.) Frödén, Arup & Søchting [syn. Caloplaca crenulatella (Nyl.) H. Olivier]

Opracowanie: M. Kukwa

Wykaz stanowisk: 1. ATPOL Ac-58, Pojezierze Kaszubskie, Reda, ul. Zbychowska, 54.596699° N, 18.345343° E, na betonie, 8.05.2020, leg. M. Kukwa 20998, det. M. Kukwa (UGDA L); 2. ATPOL Ac-68, Pradolina Łeby i Redy, Reda, ul. Leśna, 54.594007° N 18.353246° E, fundament płotu, na betonie, 8.01.2020, leg. M. Kukwa 20833, det. M. Kukwa (UGDA L-29167); 3. ibidem, 4.03.2020, leg. M. Kukwa 20918, det. M. Kukwa (UGDA L-29963); 4. ATPOL Ad-82, Mierzeja Wiślana, Wyspa Sobieszewska, Gdańsk Świbno, Przekop Wisły, 54.33805556° N, 18.93777778° E, bór sosnowy, na betonie, 12.05.2009, leg. M. Kukwa 7399, det. M. Kukwa (UGDA L-26138).

Uwagi: plecha szarożółta lub żółta, cienka, spękana; apotecja żółte często z karbowanym brzeżkiem plechowym; zarodniki dwukomórkowe, z wąską (1,5–2,5 μm szerokości) przegrodą (Smith et al., 2009; Wilk, 2012).

Xanthocarpia crenulatella to epilityczny, kalcyfilny gatunek najczęściej notowany w południowej Polsce (Fałtynowicz, 2003; Wilk, 2012). Na Pomorzu Gdańskim został do tej pory podany z trzech stanowisk (Kukwa, 2000; Kukwa, Kowalewska, et al., 2012). Stwierdzony także w Polsce Środkowej (Czyżewska, 2020).

Handling Editor

Katarzyna Szczepańska; Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Poland; https://orcid.org/000-0002-7752-3024

Authors’ Contributions

The characteristics of lichens were prepared by the author(s) listed below the name of the species.

Competing Interests

No competing interests have been declared.