Maria Matlakówna (1888–1962) była jedną z pierwszych kobiet, które w Uniwersytecie im. Cesarza Franciszka I we Lwowie (ob. Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki) uzyskały doktorat filozofii w zakresie botaniki. Miało to miejsce w 1915 r. Dwa artykuły naukowe przedstawione przez nią jako praca doktorska otrzymały pozytywną ocenę promotora Teofila Ciesielskiego (1847–1916) (Suchmiel, 2000). Prace te poświęcone wybranym zagadnieniom z biologii traw zostały wcześniej opublikowane w Krakowie w 1912 (Matlakówna, 1912) i 1913 r. (Matlakówna, 1913). Rozprawę o bielmach miękkich wiele lat później pozytywnie ocenił Edward Ralski (1901–1940) (Ralski, 1924). Matlakówna pracując na materiale z wykopalisk archeologicznych przeprowadzonych przez Ludwika Krzywickiego (1859–1941) na Żmudzi (powiaty rosieński i szawelski), w 1925 r. napisała z pomocą Adama Maurizio (1862–1941) studium o odnalezionych średniowiecznych szczątkach roślinnych (Matlakówna, 1925). Podjęła temat w znikomym stopniu omówiony wtedy w polskiej literaturze botanicznej. Kontynuacją tych badań był artykuł z 1929 r. nad szczątkami archeologicznymi zbóż z kilku innych stanowisk na Litwie (Matlakówna, 1929).
Matlakówna była jednym ze współpracowników Mariana Raciborskiego (1863–1917) w powołanym z jego inicjatywy Instytucie Biologiczno-Botanicznym Uniwersytetu Lwowskiego, którym kierował do 1912 r. Popierając działalność Polskiego Zjednoczenia Studentek Wszechnicy Lwowskiej wygłosiła referat Głos kobiet w kwestii kobiecej (Suchmiel, 2000). Od początku lat dwudziestych pracowała jako starszy asystent w Katedrze Botaniki i Towaroznawstwa Politechniki Lwowskiej (ob. Uniwersytet Narodowy „Politechnika Lwowska”) (Program Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1929/30, 1929). Potem była asystentką w kierowanej przez Tadeusza Wilczyńskiego (1888–1981) Pracowni Botaniki i Farmakognozji Oddziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Jana Kazimierza przy ul. Piekarskiej 52 (Popielski & Wojtkiewicz-Rok, 1991; Spis członków Lwowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Botanicznego 1.V.1937, 1975; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów oraz skład Uniwersytetu w roku akad. 1932/1933, 1932; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1938/1939, 1938). Była członkiem i sekretarzem Oddziału Lwowskiego Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (Protokoły posiedzeń administracyjnych Oddziałów T-wa. III. Oddział Lwowski, 1926), skarbnikiem i sekretarzem Oddziału Lwowskiego Polskiego Towarzystwa Botanicznego (Mikuła, 2022; Sprawozdanie Lwowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Botanicznego za czas od 1 kwietnia 1932 do 31 marca 1934, 1934) oraz od 1930 r. współpracownikiem Komisji Fizjograficznej PAU (Köhler, 2002; Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 1938/1939, 1945). Po zakończeniu drugiej wojny światowej pozostała w rodzinnym Lwowie.
Dotychczasowe położenie grobu Matlakówny znane było tylko nielicznym osobom. Nie wspomina o nim Stanisław Sławomir Nicieja (Nicieja, 1989). Botaniczkę pochowano w grobie rodzinnym poniżej Górki Powstańców (kwatera 31, nr grobu 3) (Archiwum Państwowego Muzeum Historyczno-Kulturalnego – Rezerwat Cmentarz Łyczakowski we Lwowie) (Rycina 1). Dobrze zachowany kamienny nagrobek z płaskorzeźbą przedstawiającą Matkę Boską ma wymiary 130 cm (wysokość) × 90 cm (szerokość) (Rycina 2).
Inskrypcja: Józef i Katarzyna Matlakowie lat 17.+ 1915. – lat 84. + 1938 Cześć ich pamięci Maria Matlakówna Dr filozofii U.J.K. * 1888 + 1962
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Państwowego Muzeum Historyczno-Kulturalnego – Rezerwat Cmentarz Łyczakowski we Lwowie.
