Matka i córka wobec wojennej apokalipsy w świetle książki Anny Janko „Mała Zagłada”: trauma, pamięć, postpamięć
 
Więcej
Ukryj
1
Katedra Studiów nad Społeczeństwem i Technologią, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Polska
 
 
Data nadesłania: 27-01-2022
 
 
Data ostatniej rewizji: 05-04-2022
 
 
Data akceptacji: 08-04-2022
 
 
Data publikacji: 30-09-2022
 
 
Autor do korespondencji
Łucja Michalina Kapralska   

Katedra Studiów nad Społeczeństwem i Technologią, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Gramatyka 8a, 30 -071, Kraków, Polska
 
 
Studia Humanistyczne AGH 2022;21(3):61-73
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Artykuł nawiązuje do książki Anny Janko Mała Zagłada. Jego celem jest przedstawienie, jak tragiczne, choć nieprzeżyte osobiście wydarzenia wpływają na życie kolejnego po bezpośrednio doświadczającym traumy pokolenia. Matka autorki, będąc dzieckiem, jako jedna z nielicznych przeżyła wojenną masakrę we wsi Sochy na Zamojszczyźnie i całe życie zmaga się z zapamiętanym okrucieństwem tamtych wydarzeń. Jej córka zna wojnę tylko z opowieści matki, przez międzypokoleniowy przekaz pamięci, ale doświadcza podobnych do matki syndromów. Narracja literacka okazuje się remedium na doznaną traumę obu pokoleń – doświadczonego bezpośrednio wojną i pokolenia postpamięci. Relacjonując losy matki, Janko stawia się w pozycji potomka ocalałych, ale też ofiary, która musi zmierzyć się z tą odziedziczoną traumą. Ponadto, jako że pamięć społeczna o wojnie jest obecnie zdominowana przez inne narracje, książka Anny Janko wyprowadza wspomniane wojenne wydarzenia z marginesu pamięci społecznej.
 
REFERENCJE (45)
1.
Assman, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywania i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
 
2.
Bałdys, P. (2016). Wprowadzenie. W: P. Bałtys, I. Jakimowicz-Ostrowska, J. Charuta Kojkoł (Red.), Między pamięcią zbiorową a historią. Rekonstrukcje przeszłości w Europie Środkowo-Wschodniej (s. 7–19). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
 
3.
Baley, S. (1948). Psychiczne wpływy drugiej wojny światowej. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 6–10.
 
4.
Burnatowski, J. (2015). Postpamięć, afekt, odpowiedzialność. Przypadek Małej Zagłady Anny Janko. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, XV, 231–235.
 
5.
Chrobaczyński, J. (2012). Dramatyczny rok 1943. Postawy i zachowania społeczeństwa polskiego w rozstrzygającym roku II wojny światowej. Rzeszów–Kraków: Instytut Pamięci Narodowej  – Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej.
 
6.
Chyczyński, S. (2009). Ogniopis w wyborze. Pobrano z: https://www.latarnia-morska.eu... [19.11.2020].
 
7.
Erll, A. (2018). Kultura pamięci, przeł. A. Teperek. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
 
8.
Felman, Sh., Laub, D. (1992). Testimony: Crises of Witnessing in Literature, Psychoanalysis, and History. Routledge, London.
 
9.
Golka, M. (2009). Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
 
10.
Halbwachs, M. (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
11.
Hirsch, M. (2011). Pokolenie postpamięci. Didaskalia: Gazeta Teatralna, 8, 105, 28–36.
 
12.
Hirsch, M. (2021). Postmemory. Pobrano z: https://www.postmemory.net/ [15.11.2021].
 
13.
Holas, P. (2020). W głowach Polaków trwa wojna. Pobrano z: https://magazynkontakt.pl/hola... [15.11.2021].
 
14.
Janko, A. (2015). Mała Zagłada. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
 
15.
Jasiński, J. (2006). Zapomniane „Polskie Oradour”. Tygodnik Powszechny , 24.05. Pobrano z: https://www.tygodnikpowszechny... [10.11.2021].
 
16.
Kaniowska, K. (2003). Antropologia i problem pamięci. Polska Sztuka Ludowa  – Konteksty. 3–4, 57–65.
 
17.
Kaplan E.A. (2005). Trauma Culture: the Politics of Terror and Loss in Media and Literature. New Brunswick: Rutgers University Press.
 
18.
Kaźmierska, K. (2008). Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z zagłady. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
 
19.
Kuczyńska-Koschany, K. (2016). Recenzja rozprawy doktorskiej pani mgr Aleksandry Pawlik-Kopek „Rzeczy pierwsze w poezji Teresy Ferenc”. Pobrano z: recenzja_rozprawy_doktorskiej_mgr_aleksandry_pawlik-kopek.pdf (kul.pl) [14.01.2022].
 
20.
Leys, R. (2015). Freud i trauma. W: T. Łysak (red.), Antologia studiów nad traumą (s. 109–111). Kraków: TAiWPN Universitas.
 
21.
Lorek-Jezińska, E. (2018). Rocznicowe mobilizacje pamięci. Międzypokoleniowe projekty teatralne a trauma kulturowa. Teksty Drugie, 4, 152–169.
 
22.
Łysak, T. (2015). Trauma  – od genealogii pojęcia do studiów nad traumą. W: T. Łysak (red.), Antropologia studiów nad traumą (s. 5–30). Kraków: TAiWPN Universitas.
 
23.
Makara-Studzińska, M., Partyka, I., Ziemecki, P. (2012). Zespół stresu pourazowego  – rys historyczny, terminologia, metody pomiaru. Current Problems of Psychiatry, 13, 2, 109–114.
 
24.
Marcinek, J. (kier. red.) (2003). Nowa encyklopedia powszechna A–Z. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
 
25.
Michałowska, M. (2012). Foto-teksty. Związki fotografii z narracją. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
 
26.
Mielczarek-Żejmo, A. (2005). Pojęcie traumy w naukach społecznych. Kultura i Edukacja, 1, 7–21.
 
27.
Nijakowski, L.M. (2015). Rodzinna apokalipsa. Recenzja książki Mała Zagłada Anny Janko, Kultura Liberalna. Pobrano z: https://kulturaliberalna.pl/20... [1.10.2021].
 
28.
Nora, P. (2009). Między pamięcią i historią: Les Lieux de Memoire. Tytuł Roboczy: Archiwum, 2, 4–12.
 
29.
Nowak, J. (2011). Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
 
30.
Nowak, P., Łucka, I. (2014). Młody Polak po doświadczeniach wojennych. Siła transgeneracyjnej transmisji traumy. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2, 84–88.
 
31.
Pawlikowska-Łagód, K. (2020). Zespół stresu pourazowego (PTSD)  – przyczyny, objawy, leczenie. Pobrano z: https://www.medonet.pl/choroby... [26.01.2022].
 
32.
Popiel, A. (2015). Trauma, stresor traumatyczny  – czym jest uraz psychiczny? Pobrano z: https://www.mp.pl/pacjent/psyc... [10.10.2021].
 
33.
Pruśko, I. (2019). PTSD i złożony zespół stresu pourazowego w nowej klasyfikacji ICD-11. Pobrano z: Psychologia w Praktyce, https://psychologiawpraktyce.p... [26.01.2022].
 
34.
Rybicka, E. (2008). Miejsce, pamięć, literatura (w perspektywie geopoetyki). Teksty Drugie, 1–2, 19–32.
 
35.
Saryusz-Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Perspektywa niemiecka (s. 7–40). Kraków: TAiWPN Universitas.
 
36.
Skarga, B. (1995). Tożsamość i pamięć. Znak, 5, 4–18.
 
37.
Skoczylas Ł. (2016), Pojęcie traumy i pseudopamięci w studiach pamięcioznawczych. W: A. Brzezińska, M. Fabiszak, M. Owsiński (red.), Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce (s. 29–46). Kraków: TAiWPN Universitas.
 
38.
Syrnyk, J. (2017). Postpamięć i świadkowie zastępczy a współczesne opisy tzw. konfliktu polsko-ukraińskiego. Politeja, 2 (47), 215–240.
 
39.
Szacka, B. (2000). Pamięć społeczna. W: Z. Bokszański (red.) Encyklopedia socjologii (s. 52–55), Warszawa: Oficyna Naukowa.
 
40.
Szmeja, M. (2014). Pamięć o przeszłości w kulturze śląskiej. Studia Humanistyczne AGH. 3, 13, 219–234.
 
41.
Sztompka, P. (2000). Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji. Warszawa: Wyd. ISP PAN.
 
42.
Tabaszewska, J. (2010). Trauma jako estetyczne, afektywne doświadczenie. Próba analizy „empatycznej wizji”. Teksty Drugie, 4, 221–234.
 
43.
Tomczok, M. (2015). Płacz genów. Narracje o Zagładzie, 1, 324–328.
 
44.
Trauma dziedziczona. O pamięci komórkowej i przyszłości epigenetyki z prof. dr hab. med. Jadwigą Jośko-Ochojską, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej SUM w Katowicach rozmawia Monika Stelmach. Pobrano z: https://podyplomie.pl/psychiat... [20.10.2021].
 
45.
Wądolny-Tatar, K. (2015). Epigeneza traumy. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Poetica, III, 180–184.
 
eISSN:2300-7109
Journals System - logo
Scroll to top